Willem Bilderdijk (1756 –1831) was een Nederlands geschiedkundige, taalkundige, dichter en advocaat.
Willem Bilderdijk werd in 1756 te Amsterdam geboren als zoon van de arts dr. Izaäk Bilderdijk en Sibilla Duyzenddaalders. Willem Bilderdijk heeft enorm veel geschreven. Naar schatting bestaat zijn dichtwerk uit meer dan driehonderdduizend versregels. Hij werd daarom 'een onvermoeibaar verzenmaker' genoemd en later 'Bulderdijk'.
Willem Bilderdijk en zijn Tijd
- In de 18e eeuw was de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden niet langer één van de machtigste staten in Europa. Dit werd temeer duidelijk toen bij de Vrede van Utrecht (in 1713) de Spaanse Successieoorlog werd beëindigd. Nederland had bij de vredesbesprekingen weinig in te brengen;
- Een gevolg van de ‘Vrede van Utrecht’ was onder meer dat de Zuidelijke Nederlanden in handen kwamen van de Oostenrijkers. De ‘Gouden Eeuw’ was voorgoed voorbij;
- Het Tweede Stadhouderloze Tijdperk, dat duurde van 1702 tot 1747. In 1747 werd Willem IV van Oranje-Nassau stadhouder van alle gewesten in de Republiek. Willem IV regeerde tot zijn dood in 1751 waarna zijn zoon Willem V hem opvolgde;
- De Vierde Engels-Nederlandse Oorlog (1780). Aanleiding was het verdrag tussen de stad Amsterdam en de Amerikaanse rebellen;
- In 1795 werd de Republiek, na al eerdere aanvallen, door Frankrijk bezet. De Bataafse Republiek werd uitgeroepen;
- Koninkrijk Holland (1806-1810) onder koning Lodewijk Napoleon (1778-1846).
Daarnaast was er in Nederland onder stadhouder Willem V veel kritiek op het bestuur van de Republiek. In de Republiek ontstonden hierdoor twee groepen die lijnrecht tegenover elkaar stonden.
- De patriotten, de voorstanders van de ideeën van de Verlichting. Deze mensen wilden een opleving van de Republiek en het einde van de macht van de stadhouder. De patriotten zagen deze Franse overheersing als een bevrijding van de stadhouder;
- De prinsgezinden, de Orangisten. Deze mensen wilden het bestuur en de stadhouder houden. Zij zagen deze overheersing als een bezetting.
Het Leven van Willem Bilderdijk
De dag na zijn geboorte werden de ruiten van het huis van zijn vader aan de Westermarkt ingegooid, vanwege zijn Orangistische sympathieën. Willem Bilderdijk zou dit beschouwen als de eerste aanslag in zijn leven.
Na een jaar werd zijn vader benoemd tot belastingcontroleur. Zijn medische praktijk was niet meer rendabel vanwege zijn prinsgezindheid. Al vroeg werd Willem Bilderdijk gekweld door melancholie en doodsverlangen, die hem zijn leven lang zouden blijven achtervolgen.
Op zijn zesde jaar kreeg hij een ongeluk aan een voet, waardoor beenvliesontsteking optrad. Door medische fouten moest hij binnenblijven, afgesloten van de buitenwereld en zijn leeftijdgenoten. Ruim tien jaar bracht hij grotendeels binnenskamers door, waar hij de basis legde voor zijn verbazingwekkende kennis van zaken.
Zijn ambitie om zich geheel aan de dichtkunst te wijden, werd door zijn vader niet gesteund. Hij begon met tegenzin als boekhouder op het kantoor van zijn vader te werken. In 1780 begon hij aan zijn studie rechten aan de Universiteit Leiden. Twee jaar later rondde hij deze studie af en begon zijn praktijk als advocaat in Den Haag.
In 1785 trad hij in het huwelijk met Catharina Rebecca Woesthoven. In 1795, toen de Franse legers Nederland binnenvielen en stadhouder Willem V naar Engeland vluchtte, werd hij als advocaat gedwongen de eed aan de nieuwe Republiek af te leggen, Dit weigerde hij en moest Nederland verlaten.
In 1795 ontmoette hij in Londen Katharina Wilhelmina Schweickhardt, waarmee hij een relatie begon. Ze vertrokken naar Brunswijk, waar hij door het geven van lessen in een groot aantal vakken in zijn onderhoud voorzag. Ook in ballingschap werd hij getroffen door ellende. Van de vijf kinderen die Katharina hem in Duitsland schonk, stierven er vier op jonge leeftijd. In 1806 kon de vijftigjarige Willem Bilderdijk naar Holland terugkeren.
Daar kreeg hij een betrekking kreeg bij de nieuwe koning, Lodewijk Napoleon. Hij werd zijn privéleraar in de Nederlandse taal en kreeg tevens de opdracht om een koninklijke bibliotheek op te richten. In 1810 trad Napoleon af. Na het vertrek van Napoleon braken er voor Willem Bilderdijk een aantal magere jaren aan.Hij leefde van droog brood en gerstewater en gebruikte opium om aan zijn ellende te ontvluchten
In 1817 vertrok Willem Bilderdijk naar Leiden. Als privé docent gaf hij les in de vaderlandse geschiedenis, waardoor hij grote politieke en religieuze invloed uitoefende. Naast zijn lessen was hij in staat om een tiental bundels verzen te publiceren, waaronder Krekelzangen en De voet in 't graf.
Willem Bilderdijk als Schrijver en Dichter
Willem Bilderdijk was zeer veelzijdig. Zijn werk is dan ook onder te verdelen in verschillende genres:
- Licht erotische verzen. Meer een soort minnezangen. Mijn verlustiging (1781);
- De romance Elius over de geschiedenis van zijn voorouders (1786);
- Ode, een lyrisch lofdicht dat rechtstreeks tot een persoon wordt gericht: Napoleon (1806);
- Leerdichten: De ziekte der geleerden (1806), De kunst der poëzy (1809);
- Treurspelen: Kormak (1808);
- Toneelstukken: Floris de Vijfde (1808) en Willem van Holland (1808);
- Epos of heldendicht is een zeer lang gedicht waarin de held allerlei geweldige avonturen beleeft: De ondergang der eerste waereld (1809-1810);
- Lofdichten: Het afscheid (1811);
- Vertalingen van Griekse en Latijnse dichters, waaronder Pindarus, Homerus, Anacreon, Callimachus, Horatius en Ovidius;
- 'Science-fiction'-verhaal: Luchtreis en nieuwe planeetontdekking (1813)
De Belangrijkste Poëzie van Willem Bilderdijk
Veel poëzie uit de tweede helft van de achttiende eeuw kwam voort uit ‘dichtgenootschappen’: gezelschappen opgericht door poëzieliefhebbers. Er waren in de noordelijke Nederlanden vier grote landelijke verenigingen met veel aanzien (in Den Haag, Leiden, Amsterdam en Rotterdam).
In 1776 bekroonde het Leidse dichtgenootschap 'Kunst wordt door Arbeid Verkreegen' zijn vers over de 'Invloed van de dichtkunst op het staetsbestuur' met de gouden medaille. In 1781 verscheen zijn bundel met licht erotische verzen, 'Mijn Verlustiging', met door hem zelf geëtste emblemata.
In 1806 schreef hij het leerdicht 'De ziekte der geleerden' in zo'n drieduizend verzen waarin hij zijn medische kennis naar voren bracht. Regelmatig putte hij daarbij uit zijn eigen ervaring. Om dit werk werd Willem Bilderdijk door zijn kunstgenoten als de grootste dichter van zijn tijd beschouwd.
In datzelfde jaar schreef hij de ode Napoleon, geschreven voor koning Lodewijk Napoleon op verzoek van zijn secretaris Dupré.
In 1809 veranderde het inzicht van Willem Bilderdijk ten aanzien van zijn werk. Door zijn verblijf in het buitenland had hij andere ideeën opgedaan. Hij neemt afstand van de regels van het Classicisme en de dichtgenootschappen. Hij publiceert De kunst der poëzij, waarin hij aangeeft dat poëzie vooral de uiting is van gevoelens.: poëzie is van het hart en niet van het hoofd.
In de jaren dat Willem Bilderdijk werkte als hofdichter voor Lodewijk Napoleon schreef hij het epos 'De ondergang der eerste waereld' (onvoltooid). Willem Bilderdijk beeldde in dit heldendicht de wereld voor de Zondvloed uit.
Misschien wel het meest bekende gedicht van Willem Bilderdijk is het gelegenheidgedicht 'Afscheid' (1811). Willem Bilderdijk schreef dit gedicht toen koning Lodewijk Napoleon was afgetreden en Nederland was ingelijfd bij het Franse keizerrijk. Willem Bilderdijk had veel vertrouwen gehad in de Franse koning, wat ook al was gebleken uit zijn lofdicht Napoleon, maar was sinds zijn aftreden behoorlijk teleurgesteld.
Zoek je toevallig naar bijles Nederlands Almere of elders? Ga gerust aan de slag via Superprof. Bij ons beschikken we over leraren bij jou in de buurt!
Ik zag een morgenrood van nieuwen bloei ontloken!
Een' dag beloven- ach! van redding, ja, van roem!
Maar laas! Die zon bezweek. Des noodlots ijzeren doem
Klonk door de ruimte, en sprak: "Zij Hollands naam verdwenen!"
Na deze uiting van verdriet om het verlies van de naam Holland voorspelt hij dat Nederland weer zal opbloeien.
Holland groeit weêr!
Holland bloeit weêr!
Hollands naam is weêr hersteld!
Holland, uit zijn stof verrezen,
Zal op nieuw ons Holland wezen;
Stervend heb ik 't u gemeld! (Bron: collecties.kb.nl/nederlandse-poezie/historische-dichters/willem-bilderdijk)
Deze vaderlandslievende gedichten werden door de Fransen niet echt gewaardeerd. Er werd censuur op toegepast; het eind van het gedicht werd geschrapt.
In Willem Bilderdijks voorspelling van de opleving van Holland was de aankondiging zijn eigen dood ingesloten (Stervend heb ik 't u gemeld!). Hij vergeleek zichzelf verderop in het gedicht met een stervende zwaan, die haar laatste, ontroerende afscheidslied zong.
De Impact van Willem Bilderdijk
- Willem Bilderdijk werd door tijdgenoten gezien als de belangrijkste dichter van zijn tijd. Men noemde hem de Hollandse Homerus, de tweede Vondel en de vaderlandse Goethe. De wonderlijke alleskunner;
- Tijdens zijn leven was hij van grote invloed. Hij gaf zijn kritische Conservatieve mening over de Verlichting, de Franse Revolutie, de democratie, de burgerij en de 'vooruitgang';
- Als docent beinvloedde hij mensen als onder anderen de letterkundige Isaäc da Costa (1798-1860),de schrijver en arts Abraham Capadose (1795-1874), de dichter en zakenman Willem de Clercq (1795-1844) met zijn ideeen;
- Willem Bilderdijk stond ook aan de wieg van de Reveil-beweging, de opleving van orthodox protestants-christelijk denken aan het begin van de negentiende eeuw. Hij was van invloed op onder anderen de historicus en anti-revolutionaire politicus Guillaume Groen van Prinsterer (1801-1876). Deze beweging stelde de persoonlijke beleving van het geloof centraal, waarbij het gevoel de nadruk kreeg.
De aandacht voor Willem Bilderdijk ging vanaf de tweede helft van de negentiende eeuw niet zozeer uit naar zijn werk, als wel naar zijn persoon. Zijn hoogdravende verzen werden lang niet door iedereen gewaardeerd. Interesse in zijn veelbewogen leven, zijn verschillende talenten en overspelige relatie was er des te meer.
Zoek je naar bijles Nederlands havo? Bij Superprof is dat mogelijk. Volg gerust bijles met een van onze leraren bij jou in de buurt!
De Poëtenstrijd
In de eeuw van Willem Bilderdijk werd ook de zogenoemde 'Poëtenstrijd' of 'Poëtenoorlog' (1713-1716) gevoerd. Dit was een ruzie tussen dichters over de vraag welke kant de Nederlandse dichtkunst op moest gaan. In de literatuur verschenen nieuwe genres zoals de roman en literaire tijdschriften. Vanwege deze concurrentie vroegen dichters zich af of ook zij niet moesten vernieuwen. Was het nog zinvol in het Latijn te blijven dichten? Of moesten de ‘poëten’ zich laten inspireren door de moderne Franse literatuur?
Volgens Justus van Effen (1684-1735), de oprichter van het weekblad Hollandsche Spectator, keken de Nederlandse dichters de verkeerde kant op. Vondel was hun grote voorbeeld. Voor goede voorbeelden konden de Nederlandse dichters beter naar Frankrijk kijken. Daar had men in de loop van de zeventiende eeuw de regels voor de ware kunst ontdekt, en daar viel veel meer van te leren dan van Vondel.
Het had een interessante discussie kunnen worden. Maar daar kwam weinig van terecht. De aanhangers van Vondel kwam zelden verder dan hatelijke opmerkingen. Maar het ergste was dat het allemaal uit Frankrijk moest komen. De eer van het vaderland was in het geding.
Op die manier kwam de discussie niet echt van de grond. Het was ook wel lastig, want principieel lagen de standpunten niet eens zo ver uit elkaar. Ook de aanhangers van Vondel waren voor regels, maar het waren hun eigen regels, afgeleid uit het Nederlandse literaire verleden.
Uiteindelijk kreeg niemand gelijk. Wel was het een mooie literaire rel geweest!
Wellicht zoek je naar bijles Nederlands Nijmegen of elders, op Superprof beschikken we over Nederlands privéleraren verspreid over heel Nederland. Volg gerust les bij jou in de buurt via Superprof!
Vond je dit artikel leuk? Laat een beoordeling achter!
Laden...
