Literatuurgeschiedenis Middeleeuwen: Een Tijdperk van Symboliek en Moraal

€25

De beste beschikbare leraren Nederlands (schoolvak)

Daar gaan we

Historische Context: Vroege-, Hoge- en Late Middeleeuwen

Vroege Middeleeuwen

In deze periode was er nog geen sprake van Nederland zoals we dat nu kennen. We hebben het hierover gebieden die later Nederland, België en Luxemburg zouden vormen. Ook de gebieden die later deel uitmaakten van de Franse Republiek of Duitsland, maar gedurende deze periode deel waren van 'Nederlandse' staatkundige verbanden, behoren hiertoe. In deze periode werden deze gebieden aangeduid als de ‘Lage Landen’.

Er wordt ook wel gesproken over de Noordelijke- en Zuidelijke Nederlanden. De noordelijke gebieden vielen onder de Duitse keizer, die het Heilige Roomse Rijk aanstuurde, en de zuidelijke gebieden onder de Franse Koning.

De situatie in de ‘Lage Landen’ was in de vroege middeleeuwen chaotisch. De invasiegolven van vreemde volkeren gingen gepaard met plunderingen, branden en andere verwoestingen.

In de Middeleeuwen werd uitgegaan van een een driestanden maatschappij: geestelijkheid, adel en boeren. De boeren waren de laagste stand en in de meerderheid. Ze werkten op het land en waren niet vrij. Ze moesten het kasteel van hun landheer van voorraden voorzien en mochten het land niet verlaten. Het leven van deze mensen bestond uit: hard werken, armoede en een vaak vroege dood. Geld bestond niet en men leefde van de ruilhandel.

De boeren in de Middeleeuwen behoorden tot de laagste stand — In de Middeleeuwen waren de boeren niet vrij ǀ Unsplash - Krystof Kowalik

Hoge Middeleeuwen

Vanaf het jaar 1000 begonnen er echter steden te ontstaan. Deze ontstonden rondom plaatsen waar veel werd gehandeld. Het voordeel van het feit dat veel mensen bij elkaar konden wonen en werken had een economisch voordeel. In plaats van al het werk te doen op verschillende verspreid liggende boerderijen was het ook mogelijk het productieproces op één plaats bij elkaar te brengen. Zo ontstonden de eerste primitieve steden en een nieuwe klasse: de burgerij.

Op de markten die in de steden ontstonden werden veel goederen verkocht. Door deze groeiende macht en rijkdom van de steden wilde de burgerij een mate van zelfbestuur. De burgerij stelde met klem dat zij geen boeren (eigendom van de adel) waren en ook niet als zodanig wilden worden behandeld. Zij vroegen de adel om rechten, de zogenaamde ‘stadsrechten’. De burgerij wilde het recht om zelf de stad te besturen, recht te spreken en belastingen te heffen.

In de loop der tijd werd de invloed van de burgers groter en die van de adel nam sterk af. De burgerij kreeg steeds meer economische, politieke en militaire macht.

Late Middeleeuwen

De feodale economie had haar hoogtepunt qua landbouwproductiviteit bereikt rond 1150. Daarna stagneerde de productie. De beloning die de edelen de boeren boden kon hen niet aanzetten tot grotere voedselproductie voor de groeiende bevolking. Als gevolg daarvan ontstonden hongersnoden, te beginnen die van 1315-1317 en de grote pestepidemie van 1347-1354, die ongeveer een derde van de Europese bevolking het leven kostte.

Boeren in heel Europa kwamen tegen hun onderdrukkers in opstand. Het gevolg van alle onrust was een verarming van de landadel.

De stedelingen eisten langzaam maar zeker steeds meer rechten en macht op.

Maar buiten deze algemene leefomstandigheden zochten de middeleeuwers ook plezier en vertier. En hoe deden ze dat dan?

In de Middeleeuwen ontstonden Marialegenden — Het geloof speelde in de Middeleeuwen een belangrijke rol ǀ Unsplash - Etienne Girardet

Literaire Ontwikkelingen in de Middeleeuwen: Literaire Kenmerken van de Periode

Vooropgesteld: de meerderheid van de mensen kon niet lezen of schrijven. Literatuur was voorbehouden aan de adel en de geestelijkheid. Tot het einde van de 11e eeuw werd in West-Europa alleen in het Latijn geschreven, de taal van de geleerden, dus van de geestelijkheid. Daarnaast bestond er een literatuur in de volkstalen, die mondeling werd overgeleverd. Vanaf het einde van de 11e eeuw begon men die teksten in de volkstalen ook op te schrijven. Daarom laat men de West-Europese literatuurgeschiedenis beginnen rond 1100. We spreken hier alleen over de Adellijke Letterkunde (met name hoofse literatuur), die duurde van 1100-1300 na Christus.

Daarna volgt de periode van de Burgerlijke Letterkunde (1300-1550) waarin door de economische groei van de steden ook rijke burgers belangrijke opdrachtgevers en lezers worden. In deze periode is vooral een opleving van toneel opvallend.

Kenmerken Middeleeuwse Literatuur

De werken zijn geschreven in dichtvorm. De literatuur werd mondeling doorgegeven en dan is het makkelijker te onthouden als de regels rijmen.
Het is volkskunst, geschreven voor de groep (gemeenschapskunst), eenvoudig en meestal anoniem.
De middeleeuwer denkt theocentrisch en dat wat wil zeggen dat alles op god gericht is en het werk getuigt van katholieke vroomheid.
Het werk is ook didactisch/moraliserend. Uit het werk moest wat te leren zijn (didactisch) en er moet in duidelijk worden wat goed en slecht is (moraliserend).

Wat zijn de kenmerken van de middeleeuwse literatuur Nederlands?

De middeleeuwen literatuur kenmerkt zich door symboliek, moraliserende boodschappen, religieuze thematiek, mondelinge overlevering en een sterke nadruk op maatschappelijke orde en hiërarchie. Teksten dienden vaak een didactisch doel en waren bedoeld om christelijke waarden over te brengen.

Ben je op zoek naar bijles Nederlands? Volg gerust bijles Almere Buiten Nederlands of elders via Superprof!

€25