Hoofdstukken
De jaren na de Tweede Wereldoorlog staat Nederland in het teken van de Wederopbouw.
In 1966 Prinses Beatrix trouwt met Claus von Amsberg in Amsterdam. In de hoofdstad wordt fel geprotesteerd tegen het huwelijk.
In 1968 gaat het middelbaar onderwijs op de schop. De mulo heet voortaan MAVO. HBS en MMS worden vervangen door HAVO en VWO.
Verder vinden er in de wereld belangrijke gebeurtenissen plaats, zoals onder anderen:
- De DDR bouwt de Berlijnse Muur om de vluchtelingenstroom van Oost- naar West-Duitsland te stoppen (1961);
- President Kennedy (1963) en Martin Luther King (1968) worden vermoord;
- Nelson Mandela krijgt een levenslange gevangenisstraf en verbannen naar de gevangenis van Robbeneiland (1964);
- Neil Armstrong is de eerste mens die een voet zet op de maan (1969).
Historische Context Tussen de Jaren 1945 en 197o
Na de Tweede Wereldoorlog vindt in Nederland een periode van wederopbouw plaats. Tijdens de oorlog was veel infrastructuur, zoals bruggen, wegen en spoorwegen vernield. Ook waren huizen, fabrieken en gebouwen vernietigd of beschadigd. Door een vereniging van krachten en beschikbare hulp van onder andere het Marshallplan, werd Nederland weer opgebouwd.
In Nederland komt een einde aan de geleide loonpolitiek, waarbij de rijksoverheid zich bemoeide met de loonvorming. Dit wordt ingeruild voor de ‘vrije loonpolitiek’. Geleidelijk aan doen koelkast, wasmachine, telefoon, televisie en auto hun intrede in de huishoudens en het straatbeeld.
De vrije zaterdag wordt ingevoerd. Door de toegenomen vrije tijd ontstaat een doe-het-zelf-cultuur.
Er worden protestbewegingen opgericht:
- Nozems (vanaf 1955). De term sloeg op een nieuw type jongere, dat zelfbewust was, tegen het gezag aanschopte, gekleed was in spijkerbroek en leren jas en op een bromfiets (meestal een Zündapp of Kreidler) reed;
- Provo’s (1965-1967). Dit was een anarchistische protestbeweging, die grotendeels geweldloos protesteerden tegen de gevestigde orde;
- In de tweede helft van de jaren zestig ontstond de hippiecultuur. Zij waren anti-kapitalistisch en anti-materialistisch. Er was veel aandacht voor leven in harmonie met de natuur en verzet tegen milieuvervuiling (Flowerpower). Ze waren tegen de Vietnamoorlog. Ze wilden genieten van het leven in het hier en nu en doen wat je zelf wilt. Dit uitte zich in aandacht voor meditatie, trance, drugsgebruik en vrije seks. Ze organiseerden en bezochten muziekfestivals, waaronder het bekende Woodstock (1969).
Verzet tegen de gevestigde orde zien we ook terug in de literatuur.
Literaire Ontwikkelingen na de Tweede Wereldoorlog
Na de Tweede Wereldoorlog verschenen er ontluisterende romans. De hoofdpersonen daarin geloven nergens meer in, hebben geen belangstelling voor kunst of wetenschap, en zijn geobsedeerd door lichamelijk verval.
De jonge romanschrijvers die in de naoorlogse jaren de aandacht op zich begonnen te vestigen – zoals Gerard (Kornelis van het) Reve, Willem Frederik Hermans, Anna Blaman en Harry Mulisch – moesten niets hebben van de optimistische opgeruimde wederopbouwmentaliteit en van het gemoraliseer dat daarbij hoorde. Hun werk was een regelrechte provocatie tegen de oudere generatie.
Wat is kenmerkend voor deze literatuur?
- Personages zonder idealen, bijvoorbeeld in de boeken van W.F. Hermans;
- Illusieloze leeglopers:
- De afwezigheid van idealen of ‘grote gevoelens’: er is geen geloof meer en zelfs geen liefde;
- De hoofdpersonen hebben geen enkele wetenschappelijke, politieke of artistieke belangstelling: ze zijn nadrukkelijk on-intellectueel;
- Een grote interesse voor het lichamelijke: in De avonden gaat het voortdurend over kaalheid, kanker of zweetvoeten.
Zoek je toevallig naar bijles Nederlands? Laat je gerust helpen door een privéleraar via Superprof. Onze leraren helpen je graag!
De Naoorlogse Roman in Vlaanderen
In Vlaanderen was de ontluisterende roman minder dominant dan in Nederland. Maar het levensgevoel in veel naoorlogse romans is er ook een van twijfel, cynisme en pessimisme. We vinden het terug in belangrijke romans uit de jaren vijftig, zoals Roerloos aan zee (1951) van Jan Walravens, Louis Paul Boons Menuet (1955), Het afscheid (1957) van Ivo Michiels en De witte muur (1957) van Maurice D’haese.
- In de romans van Jan Walravens speelde daarbij het existentialisme een belangrijke rol.
- In Een heel klein scheepje (1959), de debuutroman van Chris Yperman is de lichtheid bedrieglijk, want de roman keert zich niet van alle idealen af.
De Poëzie van de Vijftigers
De Beweging van Vijftig werd in gang gezet door onder andere Lucebert, Gerrit Kouwenaar en Remco Campert. De poëzie van deze jonge dichters is onmogelijk los te zien van de onvrede met het conservatisme van de oudere generatie. Lucebert merkte op dat het ‘vooroorlogs normenparadijs’ van de oudere generatie tussen 1939 en 1945 tot ‘de poorten van de hel’ had geleid.
Ze kwamen onder invloed van Cobra. De schilders van Cobra zochten naar een spontane, experimentele manier van schilderen, zonder al te veel theoretische ballast. Zij vonden hun inspiratie vooral in kindertekeningen en Afrikaanse volkskunst. Hun atonale poëzie kan worden gezien als een tegenreactie op de veel zakelijkere poésie parlante uit de jaren 1930.
Atonaal is een van de kenmerken van de poëzie van de Vijftigers. Deze vorm van abstractie van het gedicht gaat verder dan die van de poésie pure (waarin het verhaal min of meer duidelijk is), maar minder ver dan die van het klankdicht (waar het alleen om klank gaat). Bij atonale poëzie is er nog wel de notie dat het ergens over gaat, alleen er is, ook na een diepgaande bestudering, geen min of meer duidelijke uitleg te geven.
Typerend voor deze dichters is dat zij heel veel typische vormaspecten loslaten. Zij gebruiken, net als de expressionisten, bijna geen rijm (althans geen eindrijm), geen regelmatige versvormen en ook laten zij vaak interpunctie en hoofdletters achterwege in hun gedichten. Vaak weet je niet waar de ene zin ophoudt en de volgende begint. Zo worden zinnen vaak voor meerdere uitleg vatbaar. Deze vorm van dichten werd ook wel experimenteel, experimentele poëzie of vrije poëzie genoemd en de Vijftigers staan daarom ook bekend als de Experimentelen. Ze ondernamen soms ook dadaïstische activiteiten.
Bij de Vijftigers is de uitdrukking van de totale mens, dus zowel gevoel als verstand belangrijk. Zij zoeken het in hun kunst vaak in lichamelijke beelden, eten, spijsvertering. Denken met tong en handen zoals Jan G. Elburg het verwoordde.
Zoek je naar Nederlands bijles? Laat je gerust helpen door een van onze privéleraren van Superprof in jouw omgeving!
De Poëzie van de Zestigers
Met de Zestigers wordt een literaire beweging in Nederland uit de jaren zestig aangeduid. Na de vrije opvattingen van de literaire beweging de Vijftigers, predikten zij een nieuw realisme. De Vijftigers en Cobra streefden naar vrijheid. Esthetische conventies en traditionele lyriek diende te wijken voor de persoonlijke expressie. In de poëzie werd gestreefd naar vernieuwing door taalexperiment, waarin de spontane creativiteit voorgesteld werd.
De Zestigers gingen hier tegen in met een neorealistische stroming, waarin de realiteit als vorm van kunst werd gepresenteerd. Zij waren fel gekant tegen de 'verbale experimenteerkunst van de Vijftigers'. Beeldspraak en de persoonlijke gevoelens van de kunstenaar werden afgewezen. Verwant met de Amerikaanse popart zocht men zijn inspiratie in de werkelijkheid, en vond dit bijvoorbeeld in reclameteksten.
Het centrale kenmerk van de Zestigers is dat zij de kloof tussen de kunst en de rest van het leven wilden opheffen. Ze willen het Leven zelf weergeven door middel van menselijke ‘dokumentjes’ zoals een schaakdiagram of een boodschappenlijstje.
De belangrijkste vertegenwoordigers hadden zich geschaard rond het tijdschrift Gard Sivik (1955-1964). Dit experimentele tijdschrift wilde een forum bieden aan jonge dichters ter bevordering van de avant-gardekunst. In 1965 ging dit tijdschrift over in de De Nieuwe Stijl van Armando. De intentie van dit tijdschrift was om de 'Nieuwe Poëzie' en het beeldende werk van de Nederlandse Nul-beweging als een geheel te presenterenen.
Daarnaast verscheen het Amsterdamse literaire tijdschrift Barbarber (1958-1971) opgericht door J. Bernlef, K. Schippers en G. Brands. Zij richtten zich in dat tijdschrift onder meer op de zogeheten readymade, een gedicht dat ontstaat door alledaagse teksten zoals bonnetjes te zien als poëzie.
Literatuur en haar Genres: De Verschillende Soorten Literatuur
De volgende genres deden hun intrede.
In de bekentenisroman staat de ik-figuur centraal die vooral de gevoelene en opvattingen van de schrijver weergeven. Kenmerkende aspecten zijn:
- Sterk autobiografisch karakter;
- Concentratie op belevenissen, gedachten en gevoelens van de vertellende ik-figuur (de buitenwereld blijkt niet te bestaan);
- Directe zelfexpressie (verkeerd wordt voor eerlijkheid gehouden) die voor creatie wordt aangezien, terwijl het materiaal er niet in gebruikt of verwerkt wordt maar als zodanig de roman is;
- Gebrek aan individualiteit bij de romanpersonages, die niets dan toevallige ‘situatiepersonen’ zijn en zich veelal bewegen in beperkte en gestereotypeerde milieus van artiesten en semi-artiesten.
Schrijvers van dit soort romans vind je o.a. bij Chris Yperman, Remco Campert en Simon Vinkenoog.
Het beeldverhaal bestaat uit een reeks getekende plaatjes die de situatie en handeling uitbeelden en waarbij de dialogen als `tekstballonnen` in de tekeningen geplaatst zijn. Olivier B. Bommel van Marten Toonder is hier een voorbeeld van.
De readymade is een tekst die wordt losgemaakt uit de oorspronkelijk context en daardoor een gedicht wordt. Het tijdschrift Barbarber was bekend om zijn readymades.
Zoek je toevallig naar bijles Nederlands Rotterdam? Volg je les gerust via Superprof!
De column is een beschouwing van hooguit een krantenkolom. Een column is een met regelmaat verschijnend, kort stukje proza van een bepaalde auteur. Simon Carmiggelt (1913-1987) publiceerde, onder het pseudoniem Kronkel, bijna veertig jaar vrijwel dagelijks een cursiefje in dagblad Het Parool. Later werden deze cursiefjes gebundeld. Carmiggelt schreef op een geestige manier over gewone mensen die de gevolgen van de tegenstelling tussen ideaal en werkelijkheid met zich dragen.
Auteurs en Titels
- Sara Voeten-Menco (1920-), pseudoniem Marga Minco, is een Nederlandse schrijfster van 'humoristische en absurdistische verhalen en suggestieve, sobere vertellingen'.
- Het bittere kruid;
- Een leeg huis;
- De val.
- Remco Campert (1929-) is een Nederlandse dichter, columnist en schrijver van verhalen en romans.
- Tjeempie! of Liesje in luiletterland;
- Het leven is vurrukkulluk;
- Liefdes schijnbewegingen.
- Gerard Reve (1923-2006) geboren als Gerard Kornelis van het Reve, was een Nederlandse schrijver en dichter.
- De avonden;
- Op weg naar het einde;
- Nader tot U.
- Godfried Bomans (1913-1971) was een Nederlandse schrijver, columnist en mediapersoonlijkheid. Bomans heeft meer dan zestig boeken en vele andere geschriften op zijn naam staan.
- Erik of het klein insectenboek;
- De avonturen van Pa Pinkelman.
- Jan Wolkers (1925-2007) was een Nederlandse schrijver, beeldhouwer en schilder. Belangrijke thema’s in zijn werk zijn z’n gereformeerde opvoeding, de dood, seksualiteit en haat-liefdesrelaties.
- Terug naar Oegstgeest;
- Turks fruit;
- Kort Amerikaans;
- Een roos van vlees.
- Lubertus Jacobus Swaanswijk (1924-1994), pseudoniem Lucebert, was een Nederlands dichter en schilder. Als dichter werd Lucebert gezien als de voorman van de beweging van de Vijftigers. Als schilder was hij nauw betrokken bij de Amsterdams poot van de experimentele Cobragroep.
- Minnebrief aan onze gemartelde bruid Indonesia;
- Triangel in de jungle / de dieren der democratie;
- De zeer oude zingt.
- W.F. Hermans (1921-1995) was een Nederlandse schrijver van romans, novellen, verhalen, poëzie, toneelstukken en scenario's, maar ook van essays, kritieken en polemieken. Daarnaast was hij actief als fotograaf en maker van surrealistische collages. Volgens Hermans is de mens een eenzaam en wanhopig wezen in een chaotische wereld.
- De donkere kamer van Damokles;
- Nooit meer slapen;
- Herinneringen van een engelbewaarder.
- Harry Mulisch (1927-2010) was een Nederlandse schrijver. De oorlog maakte grote indruk op de schrijver en die komen we dan ook in veel van zijn werk tegen.
- Het stenen bruidsbed;
- Twee vrouwen;
- De aanslag.
- Hella Haasse (1918-2011) was een Nederlandse schrijfster van romans, essays, toneel en poëzie. In een aantal van haar boeken speelt de koloniale tijd een belangrijke rol.
- Oeroeg;
- Het woud der verwachting;
- De scharlaken stad.
- Hendrik Jan Marsman (1937–2012), pseudoniem J. Bernlef, was een Nederlandse schrijver, dichter en vertaler. Bernlef was een groot voorstander van het nieuw realisme. Hij weet met weinig woorden veel te zeggen. De belangrijkste thema’s in zijn werk zijn: het minder worden van het geheugen, dementie, verlies/verdwijnen van alles en de dood.
- Paspoort in duplo (roman);
- Bermtoerisme (poëzie);
- De maker (roman).
- Carel Johannes Schneider (1932–2011) was als Nederlandse schrijver bekend onder het pseudoniem F. Springer, en geboren in Nederlands-Indië. Belangrijke thema’s in zijn werk zijn overspel en een tragische dood.
- Bericht uit Hollandia (verhalen);
- De gladde paal van macht. Een politieke legende (roman);
- Tabee, New York (roman).
Hoe Kan Superprof je Helpen?
Het lezen van boeken is onderdeel van de wettelijke kerndoelen voor Nederlands en van de eindexameneisen havo/vwo. In het vmbo en de onderbouw van havo/vwo staan kennismaking met boeken en leesplezier voorop. In de bovenbouw van havo/vwo draait het om literatuurgeschiedenis en de leeslijst. Havisten moeten acht boeken lezen en vwo'ers twaalf (waarvan drie voor 1880).
Het lezen van boeken is niet voor iedereen een plezier, maar om je diploma te behalen moet je het toch doen.
Als je hulp nodig hebt voor je Nederlandse literatuurexamen dan kun je de hulp inschakelen van een bijlesdocent Nederlands van Superprof. Zij kunnen je helpen bij de literatuurgeschiedenis, begrippen en ontwikkeling in het tijdvak van 1945 tot 1970. Ze kunnen je adviseren over je leeslijst, hoe je de boeken het beste kunt lezen en analyseren. Bovendien leren ze je samenvattingen te maken, die je vlak voor het examen snel nog even kunt nakijken. Je kunt al een bijlesdocent Nederlands vinden vanaf € 15,-! Bovendien is de eerste les meestal gratis!
Als je zoekt naar bijles Nederlands, laat je dan gerust helpen door een privéleraar van Superprof. Volg bijles Almere Haven Nederlands of elders via Superprof!
Het platform dat privé leraren en leerlingen met elkaar verbindt
Vond je dit artikel leuk? Laat een beoordeling achter!
Laden...
