We vergeten vaak te kijken naar het Ottomaanse Rijk als we de geschiedenis van Europa in de zestiende eeuw bestuderen. We zijn vaak meer bezig met de ontwikkelingen rondom het Christendom, de opkomst van het Spaanse, Britse en Nederlandse rijk en met de verkenning van de Nieuwe Wereld.
Toch waren de Ottomanen niet zomaar een stel moslimstrijders waarmee Europa eeuwenlang heeft gevochten.
Het meest interessante aan hen is niet de algemene legende over de sultan die zich vermomde als een gewone man en 's nachts door de straten sloop. Ook aan de eindeloze verhalen over broedermoord en prinsen die er meerdere vrouwen op na hielden danken de Ottomanen hun roem niet.
Nee, het Ottomaanse Rijk was een zeer succesvol, cultureel rijk en een relatief liberaal politiek orgaan waarvan de erfenis vandaag de dag nog steeds merkbaar is. Wat is het Ottomaanse Rijk precies en hoe wist het zo’n groot gebied eeuwenlang te beheersen? De ondergang van het Ottomaanse Rijk leidde uiteindelijk tot de oprichting van de moderne staat Turkije in 1923.
Wat Was het Ottomaans Rijk?
Het Ottomaans Rijk breidde zich uit over drie continenten en kende een rijke culturele diversiteit. Het centrum van het Ottomaanse Rijk bevond zich in Istanbul, waar de Sultan woonde. Het duurde iets meer dan zes eeuwen, van ongeveer 1301 tot 1922, toen het na de Eerste Wereldoorlog instortte.
Het gebied lag verspreid over Europa, het Midden-Oosten en Noord-Afrika, in het huidige Egypte, Bulgarije, Roemenië, Griekenland, Hongarije, Macedonië, Palestina, Jordanië, Syrië en Libanon. Het strekte zich uit van het zuiden van Algerije tot aan de rivier de Donau.
Suleyman de Grote regeerde 46 jaar lang en maakte van het Ottomaanse Rijk een wereldmacht op zowel militair als cultureel vlak.
Misschien heb je wel eens gehoord van Suleyman de Grote, die in de zestiende eeuw tussen 1520 en 1566 regeerde. Deze jaren staan bekend als de Gouden Eeuw van het Ottomaanse Rijk, waarin hij probeerde gebieden in Perzië, Oostenrijk en Rusland te veroveren.
Een kentering in de geschiedenis van de Turken vond plaats na 1571, toen de Ottomaanse zeemacht een pak slaag kreeg van de samengebundelde krachten van de Europeanen, onder leiding van de Paus. Daarna vervaagde langzaam hun invloed in Europa en na verdere mislukte acties raakte het Rijk eeuwenlang in verval.
Hoe is het Ottomaanse Rijk Ontstaan?
Wie zich afvraagt "Wat is het Ottomaanse Rijk?" ontdekt al snel een rijk met een rijke historie en complexe machtsstructuren. Osman I wordt over het algemeen gezien als de stichter van het Ottomaanse Rijk. Daarmee is het ook naar hem vernoemd!
Hij was een stamlid uit Anatolië, een gebied in Turkije. Zijn vader zou er in het midden van de dertiende eeuw voor hebben gezorgd dat zijn stam ontsnapte aan de greep van het Mongoolse Rijk. Gedurende het leiden van een van de vele stammen in Anatolië, kwam het succes van Osman voornamelijk voort uit het feit dat hij zijn territorium vergrootte door het Byzantijnse Rijk aan te vallen, gevestigd in Constantinopel (voorheen bekend als Byzantium).
Honderdvijftig jaar later, in 1453, veroverde het Ottomaanse Rijk, onder leiding van Mehmet de Veroveraar, Constantinopel. Daarmee werd de stad voor het eerst in duizend jaar veroverd. Ze gaven de stad de naam Istanbul, de Stad van de Islam, en vestigden er de zetel van het Ottomaanse Rijk.
De Gouden Eeuw van het Ottomaanse Rijk
Binnen het Ottomaans Rijk leefden volkeren van uiteenlopende religies en achtergronden samen onder één bestuur. Na de verovering van Istanbul genoot de Ottomaanse macht meer dan een eeuw van zo goed als ononderbroken roem. De legers onder Bayezid, Selim I en Suleyman, 'de Grote Turk', veroverden onder meer Syrië, het Arabische Schiereiland, Palestina en Egypte.
Gedurende deze periode bloeide het keizerlijk Turkije op. Echter, met de heerser Selim II op de troon, begonnen de zaken te veranderen. De Turken kwamen in opstand, de Ottomanen werden verslagen door Europese legers, en de keizerlijke macht van de dynastie begon langzaam af te nemen.
Handel
Tijdens de Gouden Eeuw van de Ottomanen maakte het Sultanaat gebruik van Istanbul als cruciale locatie om zijn handels- en commerciële macht te vergroten.
Istanbul heeft altijd op een zeer strategische plaats gelegen op de handelsroutes tussen Oost en West: tussen Europa, Afrika en Azië. De Ottomanen handelden met China in het verre oosten en met Venetië in Italië. In heel Klein-Azië profiteerden ze enorm van de stroom van dure goederen, waaronder zijde, kleurstoffen en specerijen. De Ottomaanse verovering van Jemen bracht bijvoorbeeld Turkse controle over koffie in de regio met zich mee, wat, toen het eenmaal in de Egyptische hoofdstad Caïro werd verkocht, er een ongelooflijk welvarende stad van maakte.
Veel van de veroveringen van het Ottomaanse Rijk waren pogingen om controle te krijgen over verschillende handelsroutes. De Turkse zeemacht controleerde bijvoorbeeld een groot deel van de Middellandse Zee, terwijl ze gelijktijdig over land handelsoorlogen voerden met Rusland. Ook probeerde Portugal zijn aanwezigheid in de Indische Oceaan op te bouwen, maar de Ottomanen vochten vastberaden om hun invloed daar te behouden.
Het Ottomaanse Rijk omvatte op zijn hoogtepunt delen van drie continenten: Europa, Azië en Afrika.
Cultuur
De jaren onder Suleyman waren een zeer vruchtbare tijd voor de kunst van het Ottomaanse Rijk. Grote ontwikkelingen vonden plaats in de Islamitische kalligrafie, poëzie, schilderkunst, muziek en keramiek. Wiskunde, scheikunde en filosofie werden fanatiek beoefend en men denkt dat veel chirurgisch gereedschap dat we vandaag de dag nog gebruiken, is ontwikkeld door de Ottomanen.
De architect Sinan heeft onder leiding van Suleyman veel prachtige bouwwerken ontwikkeld in het Midden-Oosten, terwijl Europese kunstenaars, zoals Titiaan en Bellini, ook in Istanbul verbleven.
Religie
De vijandschap en het wantrouwen tussen het vroegmoderne Europa en de Ottomanen kwam deels voort uit religie: Europa was streng Christelijk terwijl de Turken Moslim waren.
Terwijl het Osmaanse regime nu wordt erkend als een zeer religieus liberaal regime, waren er destijds veel horrorverhalen over de rol van de Islam. Er werd veel literatuur en propaganda verspreid die het wantrouwen jegens de Islam versterkte, zoals Shakespeares toneelstuk Othello.
De Turken zouden veel Christenen met gebruik van geweld tot de Islam hebben bekeerd. Tijdens het Devshirme System werd naar verluid wel twintig procent van de mannelijke kinderen gearresteerd van Christenen die gevangen werden genomen. Zij werden bekeerd en gebruikt als slaven of werden opgeleid voor een rol binnen de overheid.
Suleyman was echter zowel een religieus als politiek leider. Hij ontwikkelde veel basisscholen voor religieus en taalkundig onderwijs. De titel van Sultan omvatte daarnaast ook verantwoordelijkheden als beschermer van de Islam. In tegenstelling tot in het grootste deel van het Christelijke Europa had het Joodse volk een zeer belangrijke rol in de Osmaanse samenleving en werd het actief aangemoedigd om naar Istanbul te komen.
Ontdek hier meer over het Romeinse rijk!
Het Behouden van Macht: De Ottomaanse Regeringsstijl
Het is interessant om na te denken over hoe de Ottomanen zo lang hebben kunnen overleven. Hoe hebben hun technieken wat betreft regeren het mogelijk gemaakt dat een enkele familie bijna zeven eeuwen lang aan de macht heeft kunnen blijven?
De Ottomaanse regering stond bekend om haar sterke centralisatie en stabiliteit. Hoewel dit een bewijs was van de kracht van de koninklijke familie, kwam de dynastieke continuïteit met een bepaalde sluwheid. Koninklijke zonen die bijvoorbeeld tegen elkaar plannen smeedden om zo de opvolging van de troon voor zichzelf te verzekeren.
Een veel voorkomende legende over de Ottomanen is dat de Sultan zich vaak vermomde om zijn paleis, Topkapi, te verlaten en ambtenaren te controleren. Dit deed hij om er zeker van te zijn dat iedereen zijn taken volbracht. Hij omringde zich ook met goed geïnformeerde staatsmannen. De Sultan zou echter altijd het laatste woord hebben gehad.
Naast de centrale kracht van de absolute monarchie, behielden de Osmanen de macht door middel van een sterk leger. Ook konden ze hiermee hun bereik vergroten door nieuwe landen te veroveren. Men denkt dat dit leger grotendeels uit slaven bestond, maar de vaardigheid en kennis van de militairen en leiders van de zeemacht maakte de Ottomaanse legers gevreesd en wereldwijd beroemd.
Ondergang Ottomaanse Rijk
Zoals alle grote keizerrijken hebben de Ottomanen in Istanbul uiteindelijk hun greep verloren op de macht en op de mensen die ze domineerden. Maar in dit geval bleef de teloorgang nog eeuwenlang doorgaan. De ondergang van het Ottomaanse Rijk begon na interne conflicten en externe druk tijdens de 19e en 20e eeuw.
Lepanto, 1571
Een belangrijk keerpunt vond plaats in 1571 tijdens de Slag bij Lepanto, toen het Ottomaanse Rijk een grote zeeslag met het Heilige Roomse Rijk verloor. Na het sterke bewind van Suleyman, werd voor de hele wereld duidelijk dat de Turkse zeemacht niet langer onoverwinnelijk was.
Zo'n tweehonderd Turkse boten werden vernietigd en 40.000 man werden gedood. Hierbij kwamen veel van hun meest briljante marineofficieren om het leven, wat het einde betekende van de Turkse overheersing in de Middellandse Zee. Duizenden Christelijke gevangenen werden hierbij bevrijd.
Wenen, 1683
Na deze oorlog, die volgens historici het verval van het Rijk inluidde, werd het zeventiende-eeuwse Turkije overvallen door een aantal militaire nederlagen. De belangrijkste daarvan was waarschijnlijk het Beleg van Wenen in 1683, dat op een mislukking uitliep.
Dit was de tweede poging van de Ottomanen om Wenen te veroveren (waarvan de eerste poging in 1529 plaatsvond). Deze specifieke mislukking stopte echter de Turkse pogingen om nog meer land in Europa te veroveren. Deze tactische beslissing betekende dat de Turken er niet in slaagden om nog meer land te veroveren en dat de groei van het Imperium begon te stagneren.
Andere relevante Factoren voor de Val van de Ottomanen
Daarnaast waren er nog andere factoren die de neergang van het Ottomaanse Rijk in gang hadden gezet:
- De Europese overheersing van de Nieuwe Wereld zorgde ervoor dat de Ottomanen minder lastig waren voor de Christenen. Ze werden veel minder afhankelijk van de handelsroutes die het Ottomaanse Rijk in handen had;
- De Ottomaanse politiek van liberale handel hield in dat het Rijk nooit echt zelf de middelen produceerde die het nodig had. De keizerlijke strategie werd gekenmerkt door wat men 'kortetermijndenken' noemt. Na de verovering van een nieuw gebied namen zij de middelen uit het land mee en trokken ze weer verder, in plaats van te investeren in de lange termijn;
- De centrale politieke controle werd uiteindelijk verzwakt ten gevolge van verzet en opstand, wat op zijn beurt het politieke gezag over alle gebieden van het keizerrijk verzwakte. Dit werd verergerd door een aantal incompetente sultans in de zestiende en zeventiende eeuw;
- Het Rijk hield uiteindelijk op te bestaan aan het einde van de Eerste Wereldoorlog, waarbij zij aan de kant van de Duitsers vochten. Daarna verdeelden het Britse Rijk en de Fransen onderling het grootste deel van wat voorheen Ottomaans land was, en Turkije heeft zich tot op heden hier niet van weten te herstellen.
Welke periode van het Ottomaanse Rijk vind jij het meest fascinerend?
Conclusie
Als je meer te weten wilt komen over grote wereldrijken, het Russische Rijk, of de Qing-dynastie, bekijk dan de rest van onze serie!
Vond je dit artikel leuk? Laat een beoordeling achter!
Laden...
Mooi geschreven en helder neergezet. Wat mist is de Islam als ideologie, verstopt in religie. Verder top artikel.