De Terreur was een periode van door de staat goedgekeurd geweld. Ze vond plaats in de vroege fase van de Franse Revolutie, die duurde van 1789 tot 1799. Tijdens de Terreur Franse Revolutie vielen duizenden slachtoffers onder het bewind van radicale revolutionairen. Duizenden mensen werden geëxecuteerd op bevel van Maximilien Robespierre, een invloedrijk staatsman.
Terreur 1792: De Opmaat naar een Tijd van Chaos en Wraak
Voordat we dieper ingaan op dit onderwerp, is het belangrijk om te erkennen dat historici van mening verschillen over de exacte begin- en einddata van de Terreur. Sommigen stellen dat deze periode begon in 1793, toen de Nationale Conventie het Revolutionaire Tribunaal oprichtte.
Anderen zien de Septembermoorden van 2 tot 6 september 1792 als het beginpunt, terwijl weer anderen teruggaan tot 1789 – het jaar waarin de eerste revolutionaire moord plaatsvond. De Terreur 1792 vormde de aanloop naar het radicale geweld dat in het jaar daarop volledig losbarstte.
Hoewel de bestorming van de Bastille in 1789 vaak wordt gezien als een symbolisch keerpunt, beginnen wij ons overzicht bij de executie van de koning, het moment waarop de revolutionaire regeringen de macht overnamen. De Terreur Franse Revolutie staat bekend als een fase van politieke zuiveringen en massale executies.
De ommekeer tegen Maximilien Robespierre.
Tegen de tijd dat Robespierre werd geëxecuteerd, waren er zo’n 16.594 doodvonnissen uitgesproken.
Nog eens 10.000 tot 12.000 mensen werden zonder proces geëxecuteerd, en naar schatting stierven nog eens 10.000 in de gevangenis. Bertrand Barère, lid van de Nationale Conventie, verwoordde de sfeer van die tijd treffend: “Laten we terreur tot de orde van de dag maken!”
De opmaat naar terreur
De monarchie verkeerde in zwaar weer door het zwakke leiderschap van koning Lodewijk XVI en ernstig financieel wanbeheer. Om de staatskas te herstellen stelde de koning voor om boeren zwaarder te belasten, terwijl hij de belastingvrijstelling voor de Kerk en de adel ongemoeid liet. Het parlement en de gerechtshoven wezen dit voorstel af.
Dat leidde tot een nationale politieke crisis. In september 1788 besloot het Parlement van Parijs dat de drie standen zelf hun stem moesten uitbrengen over een oplossing.
Adel, geestelijkheid en het ‘gewone volk’ – de burgerij.
De stemming werd zo georganiseerd dat de eerste twee standen hun stemmen konden bundelen. Als reactie daarop verenigden activisten uit de middenklasse en liberale edelen zich onder de naam Société des Trente (Maatschappij van Dertig). Uit dit initiatief trad Maximilien Robespierre naar voren op het Franse politieke toneel.
De Derde Stand groeide uiteindelijk uit tot de machtigste groep en dwong de koning tot belastinghervormingen en andere aanpassingen. Toen duidelijk werd hoe zwak de monarchie werkelijk was, ging de oppositie verder en maakte een einde aan het Ancien Régime.
Met een machteloze koning en een verdeelde Vergadering was het toneel klaar voor elke factie die de macht wist te grijpen. Er volgde hevige strijd – zowel fysiek als politiek. Uiteindelijk viel de monarchie. Al deze omstandigheden wakkerden de Franse Revolutie verder aan.
Benieuwd hoe je Franse geschiedenis beter begrijpt door de taal te leren? Via docenten Frans bij Superprof krijg je persoonlijke begeleiding.
Tijdlijn van de Terreur
Januari 1793
Koning Lodewijk XVI geëxecuteerd wegens verraad
Op bevel van de Nationale Conventie
Maart 1793
Gewapende opstand in de Vendée
Republikeinse troepen verslaan de rebellen; circa 200.000 doden
Maart 1793
Franse troepen verliezen de Slag bij Neerwinden
Overwinning van Oostenrijkse troepen versterkt de vooroordelen tegen Marie Antoinette
April 1793
Oprichting Comité voor Openbare Veiligheid
Beval de arrestatie van vermeende tegenstanders van de Revolutie
5 september 1793
Het Comité roept Frankrijk uit tot “Revolutionair tot aan de vrede”
Noodtoestand ingesteld, geweld tegen burgers aangemoedigd
17 september 1793
Invoering van de Wet op de Verdachten
Om vijanden van de Revolutie te identificeren en straffen
10 juni 1794
Invoering van de Wet van 22 Prairial
Verdachten mochten zich niet verdedigen; geen advocaten of bewijs toegelaten
Deze wet gaf het Comité het recht om willekeurig te oordelen. De verdachten werden vrijgesproken of ter dood veroordeeld – op basis van vermoedens. De zes weken na invoering van deze wet staan bekend als De Grote Terreur.
1.376 mensen ter dood veroordeeld
Gemiddeld 30 onthoofdingen per dag
Dit tempo hield aan tot de ontbinding van het Revolutionaire Tribunaal in 1795.
Belangrijke personen Franse Revolutie
De Franse Revolutie terreur was een periode waarin het revolutionaire regime met harde hand optrad tegen vermeende vijanden. Hoe veel men deze periode ook aankleedt of dramatiseert, in de kern stonden twee tegengestelde krachten. De Jacobijnen waren radicalen die de monarchie wilden afschaffen. De Girondijnen wilden een constitutionele monarchie en probeerden de Jacobijnen te beteugelen.
De verschillen tussen deze facties
| Jacobijnen | Girondijnen |
| Eisten een republiek | Politiek gematigder |
| Hadden steun van het volk, vooral de armen | Voorstander van geleidelijke veranderingen |
| Stonden voor directe democratie | Beïnvloed door Verlichtingsideeën |
| Streefden naar gelijkheid | Voornamelijk juristen en intellectuelen |
| Gingen voor doortastend optreden | Zochten compromissen |
De hoofdrolspelers van de Terreur
De Nationale Vergadering
Deze revolutionaire vergadering bestond slechts kort: van 17 juni tot 9 juli 1789. Aanvankelijk bestond ze alleen uit vertegenwoordigers van de Derde Stand, maar later sloten ook leden van de Eerste en Tweede Stand zich aan. Zo ontstond de Nationale Grondwetgevende Vergadering.
Hun opdracht was het op orde brengen van de staatsfinanciën. Maar onderlinge verdeeldheid en tegenwerking vanuit het koningshuis – zoals het ontslag van Necker en het sluiten van de vergaderzalen – bemoeilijkten hun werk.
Tijdens de bijeenkomst op 23 juni 1789 heerste er ijzige stilte toen de koning verscheen. Hij beval de ontbinding van de vergadering, maar de afgevaardigden van de Derde Stand bleven zitten. Zij gaven de koning wat we nu een ‘realiteitscheck’ zouden noemen.
De bestorming van de Bastille
Dit moment in 1789 geldt als een van de meest iconische gebeurtenissen van de Revolutie. Het is het beeld dat velen voor zich zien als ze aan deze periode denken.
In 1781 had Jacques Necker het lef om de staat van de schatkist openbaar te maken. Hij verloor daardoor zijn positie, maar het volk kreeg voor het eerst inzicht in de werkelijke financiële situatie. Toen die verder verslechterde, stelde de koning Necker opnieuw aan.
Zijn tweede termijn duurde minder dan een jaar, van augustus 1788 tot juli 1789. Ook toen werd hij ontslagen, ditmaal omdat hij probeerde een hongersnood te voorkomen:
Graanexport blokkeren, privévoorraden inspecteren en verdelen, miljoenen ponden graan inkopen.
Marie Antoinette claimde dat zij het ontslag had afgedwongen, wat de bevolking woedend maakte. Het was een van de redenen dat zij later werd geëxecuteerd.
Necker werkte aan meer volksvertegenwoordiging en aan het beperken van de koninklijke macht. Die doelen leefden op alle machtsniveaus – en werden bestreden door de monarchie.
| Acties | Tegenacties |
| Nationale Vergadering verklaart alle belastingen illegaal (17 juni 1789) | De koning stelt ontbinding van de Vergadering voor (23 juni) |
| De koning adviseert Necker om te vluchten (11 juli) | Beelden van Necker worden naar de Tuilerieën gedragen |
| Koninklijke Garde schiet op het boze volk | Burgers grijpen naar wapens en bestormen de Bastille |
De burgers vreesden dat Neckers ontslag en het geweld bij de Tuilerieën het begin van een contrarevolutie betekenden. In reactie daarop bestormden ze de Bastille, het symbool van de koninklijke macht.
De koning gaf opnieuw toe. Op 17 juli kondigde hij aan dat Necker zou worden hersteld. Ondanks dit tijdelijke bestand vluchtten veel edelen het land uit en werden émigrés.
De bestorming van de Bastille was een keerpunt met blijvende gevolgen. Maar het vond plaats in een vroeg stadium van de Revolutie, die nog bijna tien jaar zou voortduren.
Wat gebeurde er tijdens de Franse Revolutie?
In de Terreur 1793 werden politieke tegenstanders massaal veroordeeld en vaak ter dood gebracht. De Franse Revolutie bracht de Franse Republiek voort. De geboorte was bloederig, pijnlijk en vol angst. Rivaliserende facties streden om macht, werkten samen, vielen uiteen, maar bleven dromen van een vrije, broederlijke en gelijke samenleving.
Over één ding waren ze het allemaal eens: minder of geen monarchie. Het beperken of afschaffen van het koningschap stond bovenaan elke agenda.
Uiteindelijk werd het verwijderen van koning en koningin letterlijk genomen: via de guillotine. Er vloeide bloed, duizenden hoofden rolden. Idealisten als Robespierre voerden extreme wetten in, maar belandden uiteindelijk zelf onder het mes. Nieuwe fanatici grepen de macht.
De Terreur is niet het enige wat je moet weten over de Franse Revolutie. Hoe gruwelijk ook, het was slechts een relatief klein hoofdstuk in Frankrijk’s weg naar een republiek, waar ook velen goede films over zijn gemaakt.
Vond je dit artikel leuk? Laat een beoordeling achter!
Laden...
