In 1944 kwamen wereldleiders bijeen om de economische toekomst van de wereld te bespreken, te plannen en op te bouwen. Zevenhonderddertig afgevaardigden uit 44 landen die geallieerd waren met de Verenigde Staten kwamen in dat land bijeen voor het 21-daagse evenement.
De geschiedenis vermeldt het als de Bretton Woods Conferentie. De gevolgen ervan manifesteren zich nog steeds.
De deelnemers aan deze Conferentie waren het er allemaal over eens dat de wereld een verenigende munteenheid nodig had voor de internationale handel. Ze hadden ook instanties nodig die toezicht hielden op en de wereldwijde handelspraktijken reguleerden.
Omdat de meeste landen van de afgevaardigden na de Tweede Wereldoorlog herbouwd moesten worden, stelden ze een instelling voor die fondsen voor wederopbouw en ontwikkeling zou verdelen.
Tegenwoordig kennen we deze instellingen als het Internationaal Monetair Fonds (IMF) en de Wereldbank. De Wereldbank is in feite een groep van vijf verschillende organisaties, waarvan er twee ontwikkelingsfondsen aansturen en drie toezicht houden op investeringen.
Hoe zit het met de verbindende munteenheid voor internationale handel? De Amerikaanse dollar vervult die rol, maar recente gebeurtenissen maken dat voor de toekomst minder zeker.
We moeten weten waarom, en wat er verder ligt dan een door de dollar aangestuurde wereldeconomie. De Amerikaanse dollar is immers de wereldwijde reservemunt; welke andere zou die kunnen vervangen? Om een zo duidelijk mogelijk beeld te schetsen, moeten we het volgende weten:
- De beslissingen van Bretton Woods en hoe ze zich hebben ontwikkeld;
- De huidige structuren van de Wereldbank en het IMF en hoe ze functioneren;
- Waar deze gevestigde economische entiteiten zich in zouden kunnen ontwikkelen;
- Hoe een toekomstige wereldwijde reservemunt eruit zou kunnen zien.
Velen die zich zorgen maken over de opkomst van de Chinese yuan, kunnen even diep ademhalen. De renminbi (RMB), een andere naam voor de yuan, is niet van plan de wereldmarkten te domineren.
Als de tekenen gunstig zijn, zal de toekomst van de wereldhandel veel onpartijdiger en evenwichtiger worden. Lees verder voor meer informatie.
Bretton Woods Conferentie: Hoogtepunten
De gevechten waren nog lang niet voorbij op 1 juli 1944, de dag dat de Conferentie van start ging. Het moet een hele uitdaging zijn geweest om een veilige doorgang te regelen voor 730 mensen van over de hele wereld terwijl de Tweede Wereldoorlog voortwoedde.
Dat afgevaardigden van zo ver weg als Nieuw-Zeeland en de Sovjet-Unie aanwezig waren, getuigt van het belang van dit initiatief.
Ze kwamen niet alleen bijeen om de wederopbouw na de oorlog en de wereldwijde economische veiligheid te regelen. De gebeurtenissen die aan de oorlog voorafgingen, waren juist hun voornaamste reden om bijeen te komen.
In de periode tussen de Eerste en Tweede Wereldoorlog hadden deze landen genoten van de Roaring Twenties en waren ze in de Grote Depressie beland. Bovendien hadden handelsoorlogen de economieën van de deelnemende landen al lang geteisterd en wilden ze dat daar een einde aan kwam.
Ze hoopten overeenstemming te bereiken over een systeem van internationale handel en valuta waar elk land van kon profiteren en waarbinnen het kon opereren. Ze hadden een agentschap nodig om handelsgeschillen te helpen beslechten en valutawaarden en wisselkoersen vast te stellen.
Ze wilden ook een manier om inflatie te reguleren, zodat geen enkel land de hyperinflatie zou ondergaan die Duitsland tot een oorlogsverklaring dwong.
Bretton Woods stelde de 'Articals of Agreement' op voor de oprichting van het IMF ter bevordering van de stabiliteit in financiële transacties en wisselkoersen.
Een ander 'Artikel van Overeenstemming' schetste de oprichting van de International Bank for Reconstruction and Development (IBRD) om de wederopbouw na de oorlog te versnellen.
De IBRD zou de economische ontwikkeling bevorderen door geld te lenen voor de wederopbouw van de infrastructuur. Het derde 'Artikel' bevatte aanbevelingen voor verdere wereldwijde samenwerking.
De meeste mensen beschouwen de slotakte van de Conferentie als de belangrijkste. Deze specificeerde een wisselkoerssysteem voor de valutamarkt dat gekoppeld was aan de waarde van goud, in de vorm van de Amerikaanse dollar.
De leden beloofden convertibiliteit, wat betekent dat hun valuta's converteerbaar zouden zijn voor handelstransacties. Mochten wisselkoersen niet gunstig uitpakken voor de betalingsbalans van een land, dan kon elk land zijn marge van 10% gebruiken om de wisselkoersen te herzien.
Om lid te worden van de IBRD, moesten afgevaardigden lid worden van het IMF. En alle lidstaten moesten zich ertoe verbinden IMF fondsen te financieren en te accepteren. Voor beide instellingen gold: hoe meer kapitaal een land ter beschikking stelde, hoe meer stemrecht het kreeg.
Het is moeilijk te zeggen of iedereen enthousiast was over dat laatste punt. Misschien stemden ze er alleen mee in omdat het de enige manier was om vooruitgang te boeken.
Hoe de sentimenten over dat punt ook evolueerden, de overeenkomst zette de Verenigde Staten voor decennia aan het roer van de economie. Het legde ook de basis voor het voortdurende gebrek aan mondiale en economische macht van lage-inkomenslanden.
Zoek je naar bijles economie? Klik hier voor het vinden van bijles economie vwo 6 via Superprof. Op dit platform kun je ervaren privéleraren vinden die je graag helpen!
Wereldbank en IMF: Geschiedenis
De VS was het enige land dat niet door oorlog werd geteisterd, dus het was logisch om de Wereldbank en het IMF daar te vestigen.
Bovendien investeerden de VS het meeste kapitaal, waardoor ze het meeste stemrecht hadden in alle beslissingen van de instellingen. Traditioneel en tot op de dag van vandaag is de president van de Wereldbank Amerikaans.
De Wereldbank had een moeizame start. Omdat de oorlog nog steeds gaande was, hadden weinig landen geld om bij te dragen. Bovendien leek de directeur van de bank het niet met de president van de bank te kunnen vinden.
Er was veel onderlinge strijd over het leiderschap en hoe ze de verantwoordelijkheden moesten verdelen. Ze moeten er wel uit zijn gekomen, want al snel keurden ze de uitbetaling van gelden in het kader van het Marshallplan van de VS goed.
Tussen 1948 en 1952 gaf de VS dit bedrag in geld, goederen en expertise aan Europa.
Dat initiatief trad in 1947 in werking en gaf Europese landen de benodigde miljarden om te besteden aan de wederopbouw van hun landen en economieën.
De IBRD verstrekte haar eerste lening aan Frankrijk en wees lening aanvragen van Polen en Chili af. De lening bedroeg de helft van het gevraagde bedrag en was aan voorwaarden gebonden.
Voordat ze geld ontvingen, moesten de Franse leiders een begroting indienen waarin de terugbetaling aan de Wereldbank voorrang kreeg boven die aan andere schuldeisers.
Ook vermoedde het Amerikaanse Ministerie van Buitenlandse Zaken dat er communisten in de Franse regering zaten.
De VS beval de Fransen daarom hun overheidskantoren te zuiveren van iedereen die ervan verdacht werd communistische sympathieën te hebben. Binnen enkele uren na de medewerking van de Franse functionarissen keurde de Wereldbank de lening goed.
Ondertussen probeerde het IMF uit te zoeken welke kant het op moest. Terwijl de planning nog bezig was, konden de Britse en Amerikaanse deelnemers aan de Bretton Wood Conferentie het niet eens worden over de missie van het fonds.
Econoom Maynard Keynes zag een geld coöperatie voor zich waar lidstaten naar behoefte gebruik van konden maken. Harry Dexter White van het Amerikaanse Ministerie van Financiën wilde dat het fonds zijn inkomsten- en handhavingsmogelijkheden zou maximaliseren.
Currency warfare is the most destructive form of economic warfare.
Harry Dexter White
De Amerikaanse visie won grotendeels en werd onder die voorwaarden opgenomen in de Articles of Agreement. Het IMF functioneert dus meer als een bank die leningen verstrekt, rente int en ervoor zorgt dat betalingen op tijd worden gedaan.
Het bevorderde een systeem van ingebed liberalisme dat het menselijk welzijn en de economische soevereiniteit van de lidstaten maximaliseerde. Dit systeem functioneerde zoals bedoeld totdat de VS hun invloed uitoefende op die mondiale bestuur instellingen.
Uitdagingen Voor de Wereldwijde Reservevaluta
Zoals eerder vermeld, stemden alle afgevaardigden van Bretton Woods ermee in de waarde van hun valuta aan de Amerikaanse dollar te koppelen, omdat de dollar door goud werd gedekt.
Maar in 1971 liet de Amerikaanse president Nixon eenzijdig de 'door goud gedekte' garantie varen, hoewel hij de overeenkomst van Bretton Woods niet introk. De valuta's van landen blijven dus gekoppeld aan de Amerikaanse dollar, maar het blijft tot op de dag van vandaag een fiat valuta.
Dat is een door de overheid uitgegeven valuta die zijn waarde ontleent aan het vertrouwen van de mensen die het gebruiken, in plaats van aan fysieke activa zoals goud of zilver.
Wat geeft de Amerikaanse dollar dan zijn waarde - of eigenlijk welke valuta dan ook? Deze vragen zijn uitgegroeid tot enorme problemen; bankfaillissementen en de financiële crisis van 2008 maken ze urgenter.
De eenzijdige economische actie van de VS tegen een land dat zich niet aan de regels houdt, lijkt de situatie alleen maar te hebben verergerd.
IMF en Wereldbank en een Mogelijke Toekomst voor de Mondiale Financiën en Economie
Tot slot keren we terug naar China en stellen we de andere leden van de BRICS-alliantie voor. In 2006 beloofden China, Rusland, India en Brazilië losjes een top te houden tijdens een VN-vergadering. Drie jaar later kwamen deze vier leiders bijeen om de wereldeconomie te bespreken.
Ze spraken over de huidige mondiale bestuur instellingen en hoe ze zouden kunnen samenwerken om de gaten in de bestaande systemen te dichten.
Een jaar later sloot Zuid-Afrika zich aan en deze groep, nu BRICS geheten, begon furore te maken. Ze richtten hun Ontwikkelingsbank op in 2014 en elk lidstaat opende een filiaal in hun land.
Elk land betaalde een gelijk bedrag en beloofde hun investeringen te verdubbelen. Vervolgens gingen ze op zoek naar projecten.
Velen zien de BRIC landen als een uitdager voor het IMF en de Wereldbank, maar ze kijken slechts naar de helft van het geheel. Naast ontwikkeling onderzoeken de BRIC landen ook de mogelijkheden van blockchain technologie en werken ze aan een digitale valuta voor internationale handel.
De waarde ervan zou gekoppeld zijn aan het wereldwijde Bruto Binnenlands Product; zo'n instrument zou de noodzaak van reservevaluta's wegnemen.
Het huidige systeem benadeelt armere landen omdat ze niet de middelen hebben om in reserves te investeren. Ze hebben mogelijk niet de middelen om aan de verplichtingen van de Wereldbank en het IMF te voldoen voordat ze leningen afsluiten.
Andere mandaten die deze instanties opleggen, passen mogelijk niet bij de cultuur of het politieke klimaat van het lenende land. Deze mondiale overheidsinstanties kunnen meer vragen dan het land heeft of bereid is te geven.
De BRIC landen daarentegen stellen geen eisen aan veranderingen in overheidsstructuren of -beleid. Ze dringen er ook niet op aan om rentebetalingen te bestraffen en nemen geen activa in beslag als een land zijn schulden niet kan afbetalen.
Dit initiatief vertegenwoordigt een cruciaal kader voor wereldwijde connectiviteit, dat infrastructuurontwikkeling, culturele uitwisseling en economische integratie omvat.
China, de grootste economie van de BRIC Alliantie, heeft al miljoenen aan leningen kwijtgescholden die via het 'Belt and Road Initiative' zijn verstrekt. Er is geen reden om aan te nemen dat de BRIC landen anders zullen handelen.
Vond je dit artikel leuk? Laat een beoordeling achter!
Laden...
