Als het tijd is om te veranderen, is het gevaarlijker om stil te blijven staan dan om te bewegen.
Friedrich Nietzsche
De meesten van ons gaan door met hun dagelijkse leven, zonder ons al te veel zorgen te maken over de onzichtbare structuren die de wereldeconomie draaiende houden. We zijn niet onoplettend; we volgen het nieuws en letten op hoe zaken ons kunnen raken. Voedsel- en huisvestingskosten zijn twee van de belangrijkste kwesties waar we ons zorgen over maken. Benzineprijzen en de kosten om onze huizen te verwarmen zijn er nog twee.
Er is niets mis met het richten op je directe omstandigheden; het is menselijk om dat te doen. De piramide van Maslow bevestigt dat idee. Die stelt dat mensen hun basisbehoeften aan voedsel, water, onderdak en veiligheid prioriteren vóór andere zaken. Academici zijn het erover eens dat die hiërarchie een kern van waarheid bevat, ook al bekritiseren ze de conclusies ervan.
Maar vandaag hebben we het niet over menselijke psychologie; we bespreken een seismische verschuiving in de wereldeconomie. Zolang als we ons kunnen herinneren, is er één valuta geweest die de wereldhandel en specifiek de oliemarkten domineerde: de Amerikaanse dollar. Nu hebben deze dominante petrodollars, zoals ze genoemd worden, of oliedollar, een rivaal.
Om te begrijpen wat dat betekent voor onze fysieke en financiële veiligheid, moeten we het volgende begrijpen:
- Wat petrodollars zijn
- Hoe ze de wereldwijde oliemarkt zijn gaan domineren
- Waarom men probeert de petrodollar van de troon te stoten
- Hoe oliehandel er in de toekomst uit zou kunnen zien
Het zijn de Amerikaanse dollars die landen ontvangen voor hun olie-export op de wereldmarkt.
Zelfs als je geen benzine nodig hebt voor je auto of niet investeert in olie, zullen deze veranderingen invloed op je hebben. Iedereen zou moeten begrijpen hoe één munt de wereldhandel is gaan domineren en waarom een andere munt die positie nu probeert over te nemen.
Laten we dus de oliemarkten induiken, ontdekken hoe ze zijn geworden zoals ze zijn en waar ze mogelijk naartoe gaan.
Olie Dollar: De Rol van de Amerikaanse Munt in de Energiehandel
Voor we kunnen praten over zo'n belangrijke economische motor als de petrodollar, moeten we eerst weten wat het is. Het is geen speciale versie van de Amerikaanse dollar; het zijn daadwerkelijke Amerikaanse dollars die ‘gereserveerd’ zijn voor de oliehandel. Wereldmachten hebben bijna 80 jaar geleden de Amerikaanse dollar uitgeroepen tot wereldmunt. Daarom houden landen wereldwijd Amerikaanse dollars in reserve voor internationale handel en oliebetalingen.
Tegen het einde van de Tweede Wereldoorlog kwamen leiders uit 44 landen bijeen in de Amerikaanse staat New Hampshire. 730 afgevaardigden besteedden 21 dagen aan het opstellen van economische systemen die de omstandigheden moesten voorkomen die tweemaal tot wereldoorlogen hadden geleid. De Bretton Woods-conferentie leidde tot de oprichting van de Wereldbank en het Internationaal Monetair Fonds (IMF). Deze sessies maakten van de Amerikaanse dollar de wereldwijde standaardvaluta.
Het is moeilijk te zeggen of elke afgevaardigde blij was met die keuze; het lijkt erop dat er enige onrust was. In 1967, slechts 23 jaar na Bretton Woods, begonnen Europese centrale banken zoveel mogelijk goud op te kopen. Wat heeft goud te maken met dollars?
De Amerikaanse afgevaardigden bij Bretton Woods hadden gegarandeerd dat hun valuta door goud werd gedekt. Maar het duurde niet lang voor men zich realiseerde dat bevriende landen misschien niet de goudwaarde kregen voor de Amerikaanse dollars die ze aanhielden. Dus begonnen ze goud op te potten om de economieën van hun landen te beschermen. En daar hadden ze gelijk in. In 1971 kondigde de Amerikaanse president Richard Nixon aan dat de Amerikaanse dollar losgekoppeld zou worden van goud.
Er speelde op dat moment veel in de VS, waaronder de oorlog in Vietnam en een uit de hand gelopen inflatie. Dat kwam deels doordat de VS Israëlische troepen had gefinancierd en bewapend tijdens de Suezcrisis en andere conflicten. De Saoedi’s zagen de Amerikaanse steun aan Israël als een klap in hun gezicht. Dit aspect van Nixons buitenlands beleid leidde ertoe dat de Organisatie van Olie-exporterende Landen (OPEC) stopte met het verkopen van olie aan de VS.
De landen kwamen uiteindelijk tot een akkoord over het olie-embargo en de VS zwoer nooit meer zo kwetsbaar te willen zijn. De Amerikaanse leiders onderzochten allerlei manieren om de olievoorziening te waarborgen, waaronder militaire actie om olievelden in het Midden-Oosten over te nemen. Uiteindelijk kozen ze voor strategische diplomatie. Grotere wapenverkopen leidden ertoe dat Saoedi-Arabië hun eerdere verklaring herbevestigde dat ze alleen Amerikaanse dollars zouden accepteren voor hun olie.
Toch raakten de OPEC-productiebeperkingen elk land, van China tot het VK, ook al waren ze bedoeld als straf voor de VS. Het inzetten van olie als wapen werkte in het midden van de jaren zeventig en opnieuw in de vroege jaren tachtig; elk olie-afhankelijk land kreeg te maken met economische schokken. Dat had grote gevolgen voor het internationale monetaire systeem. Maar toen was er nog geen economie sterk genoeg om een alternatief te bieden voor de Amerikaanse dollar.
Hoe het Petrodollarsysteem de Wereldmarkten Domineert
Laten we duidelijk zijn: het loslaten van de goudstandaard was noodzakelijk. De VS ging daar niet op de meest rechtvaardige manier mee om en er werden geen maatregelen genomen om de economische macht in balans te brengen. Daardoor bleef de Amerikaanse dollar buitenproportioneel veel macht en invloed houden via de Wereldbank en het IMF. Ook dat hangt samen met Bretton Woods.
Na de zogenaamde Nixon-schok mochten landen hun valuta koppelen aan welke munt dan ook. Maar aangezien de meeste landen Amerikaanse dollars in kas hadden, bleef die munt de standaard voor internationale handel. En bovendien had Saoedi-Arabië verklaard dat ze alleen Amerikaanse dollars zouden accepteren voor hun olie.
De grotere waarheid is echter dat er tot voor kort geen ander land was met een krachtig genoeg economisch systeem om daar iets aan te veranderen. En er was ook geen reden om de status quo te veranderen. Totdat de VS sancties oplegde aan Rusland en economische straf dreigde voor iedereen die Russische olie kocht.
Jaar
- 1944
- 1971
- 2023
Gebeurtenis
- Bretton Woods-conferentie
- Einde goudstandaard
- Saoedi-Arabië accepteert yuan
Gevolg
- Dollar wordt wereldreservemunt
- Vertrouwen in de dollar wankelt
- Opkomst van de petroyuan
China’s Strategische Zet in de Oliehandel
We moeten hier even een zijspoor nemen. De afgelopen jaren heeft China goud opgekocht, net zoals Europese machten dat in 1967 deden. Niemand besteedde er veel aandacht aan. Misschien werd het afgedaan als logisch gedrag van een economisch sterk land. Maar toen onderhandelde president Xi Jinping over een vredesakkoord tussen Saoedi-Arabië en Iran, twee van de grootste olieproducerende landen ter wereld.
Dit historische vredesverdrag garandeerde de Chinese energiezekerheid voor de nabije toekomst. Maar het meest opmerkelijke deel van de deal is dat Saoedi-Arabië ermee instemde om betaling in yuan te accepteren. De Chinese munt, die nu door goud wordt gedekt, heeft de Amerikaanse dollar ingehaald in een cruciale mondiale markt.
Betekent dit dat China stuurt op een petroyuan?
De Petrodollar: Voor Goed Verdwenen?
De deal met Saoedi-Arabië is slechts één stap in de mogelijke wereldwijde achteruitgang van dollarreserves. En dat gebeurde nadat Rusland verklaarde alleen nog roebels te accepteren voor zijn olie. India en enkele andere landen kopen al meer dan een jaar olie van Rusland onder die voorwaarden. En in april 2023 sloten Brazilië en China een bilaterale handelsdeal af waarin ze hun eigen valuta gebruikten.
Voor veel waarnemers wijzen deze handelsdeals, en vooral het feit dat de Saoedi’s zich van de VS afkeren, op het einde van de dominantie van de petrodollar. Andere door de VS veroorzaakte gebeurtenissen dragen daar ook aan bij.
Pogingen om de Russische economie te ondermijnen, Frankrijk buitensluiten van het Aukus-verdrag en de instabiliteit van Amerikaanse financiële instellingen droegen allemaal bij aan het keerpunt.
Voorlopig heeft de wereld nog steeds behoefte aan dollars en petrodollars. De Chinese yuan, de enige munt die sterk genoeg is om de dollar van de troon te stoten, circuleert lang niet op hetzelfde niveau. En slechts weinig landen hebben yuanreserves.
Dus is het mogelijk dat petrodollars en petroyuanen naast elkaar kunnen bestaan?
Voorbij het Petrodollarsysteem
Naast het bemiddelen in vrede tussen de Saoedi’s en Iran, heeft China miljarden toegezegd voor infrastructuurprojecten in Saoedi-Arabië. Die omvatten alles van wegen en bruggen tot duurzame ontwikkeling en hernieuwbare energie. Het Chinese Belt and Road Initiative (BRI) heeft indrukwekkende vooruitgang geboekt in de ontwikkeling van andere landen op het Afrikaanse continent. De Saoedi’s wilden daar ook deel van uitmaken.
Maar China stelt niet simpelweg voor om de ene papieren munt voor de andere te vervangen om alles te betalen. Ook willen ze hun innovaties niet beperken tot de landen waarmee ze samenwerken. Terwijl we spreken onderzoekt China manieren om nieuwe technologieën te integreren in de wereldhandel. Niet alleen voor olie, maar voor alles.
Blockchaintechnologie en digitale valuta’s bieden een manier om de wereldhandel te decentraliseren. Niet langer zou één land met één munt de handelsvoorwaarden bepalen. Geen enkel land zou nog eenzijdig kunnen bepalen wie met wie mag handelen en tegen welke prijs. Maar voordat we dit nieuwe, eerlijke systeem kunnen invoeren, moet elk land over de infrastructuur beschikken om eraan deel te nemen.
De wereldmarkten hebben eerder geprobeerd zich los te maken van de Amerikaanse dollar, maar dat had weinig succes. Venezuela probeerde in de jaren 90 te ‘ont-dollariseren’ omdat de VS zware sancties had opgelegd. Die poging mislukte omdat er geen andere munt sterk genoeg was om op te leunen. Maar dat is nu niet meer het geval.
Van mislukte pogingen tot een digitale toekomst
Ondanks klimaatverandering en oproepen tot hernieuwbare energie, blijft olie essentieel voor de wereldeconomie. Ondanks het feit dat steeds meer landen bilaterale handel drijven zonder de Amerikaanse dollar, heeft de wereld de dollar nog steeds nodig als reservemunt. Maar die omstandigheden kunnen veranderen. Sommige economen voorspellen dat die verandering eerder zal komen dan we denken, misschien al binnen 20 jaar.
Behalve enkele doemdenkers gelooft vrijwel niemand dat het simpelweg vervangen van de ene petrovaluta door de andere het einddoel is. Men voorziet eerder een wereldwijde economie gebaseerd op bilaterale handelsakkoorden met waardebepaling op basis van grondstofprijzen, niet op valutavoorraden.
China’s visie op handel via blockchain met een digitale munt zou elk land toegang geven tot de wereldmarkt.
Denk jij dat de Amerikaanse dollar haar dominante rol in de wereldhandel zal behouden?
Vond je dit artikel leuk? Laat een beoordeling achter!
Laden...
