Poëzie kent veel verschillende vormen, en dit is er een die misschien minder bekend is dan andere.
Een haiku, of soms een hokku, is een Japanse dichtvorm die zich richt op uiteenlopende thema’s, van liefde tot natuur. De haiku is later aangepast voor het Nederlands, en veel auteurs hebben zich aan deze korte vorm gewaagd.
Een haiku bevat doorgaans 17 lettergrepen, verdeeld over drie regels in een patroon van 5-7-5. De eerste regel heeft 5 lettergrepen, de tweede 7, en de laatste weer 5.
Oorspronkelijk werd haiku in het Japans gemeten in klanken, of "ademen," in plaats van Nederlandse lettergrepen. Het 5-7-5 patroon is een benadering om het gevoel van traditionele Japanse gedichten te behouden. Dit formaat is vandaag de dag nog steeds populair, en veel dichters gebruiken het graag.
Kenmerken van haiku dichtvorm
Hier is een overzicht van de belangrijkste kenmerken van haiku-poëzie:
- Dit formaat bestaat doorgaans uit 3 regels met het patroon 5-7-5 (lettergrepen).
- Vaak worden 2 onderwerpen naast elkaar geplaatst, waarbij ze met elkaar worden vergeleken.
- Deze 2 eenvoudige onderwerpen worden meestal gescheiden door interpunctie.
- Een haiku bevat traditioneel een verwijzing naar de seizoenen of de natuur.
- Haiku's hoeven niet te rijmen, maar sommige dichters proberen regel 1 en 3 te laten rijmen, wat een uitdaging is gezien de beknoptheid van het gedicht.
Traditionele haiku richt zich op twee simpele onderwerpen met een onverwachte wending. Net als een grap kan het eerste deel van een haiku dienen als de "opzet," terwijl het tweede deel de "pointe" geeft.
Hier is een voorbeeld van de Japanse dichter Murakami Kijo (1865 – 1938):
"Eerste ochtend van de herfst:
de spiegel waarin ik staar
laat het gezicht van mijn vader zien."
In dit voorbeeld zie je de genoemde kenmerken terug: twee eenvoudige onderwerpen, gescheiden door interpunctie, een verwijzing naar de herfst, en een verrassend perspectief in de laatste regel.
Leer meer over dichtkunsten, volg bijles Nederlands Den Haag met een privéleraar via Superprof! Of zoek je bijles Nederlands Alkmaar?
Haiku Japans dichtvorm in moderne tijden
Er is enige discussie ontstaan over de vorm van de haiku. Sommige moderne dichters zijn puristen en wijzen de 5-7-5 structuur af, waarbij ze de voorkeur geven aan de kortere Japanse originelen, die in één adem zouden moeten worden uitgesproken.
Of je nu kiest voor de traditionele vorm of de meer moderne 5-7-5, haiku blijft een prachtige kunstvorm. Terwijl een kind de basisstructuur gemakkelijk kan begrijpen, kan het een leven lang duren om het echt te beheersen. Dus, voel je vrij en werk samen met ons aan het verfijnen van deze bijzondere dichtvorm!
Waarom zou je geen nieuwe stijl uitproberen? Limericks zijn vaak korte en humoristische gedichten die uit vijf regels bestaan en een AABBA-rijmschema volgen. Ze staan bekend om hun speelse en lichtvoetige toon, en zijn vaak bedoeld om te entertainen.
Thema's in haiku format
Hier zijn enkele typische kenmerken van haiku's om je te helpen ze te herkennen of zelf te schrijven:
- Focus op de natuur: haiku's richten zich vaak op de natuur en beschrijven eenvoudige, maar krachtige beelden.
- Seizoenswoord: een "seizoenswoord" zoals "sneeuw" geeft de lezer een indicatie van het jaargetijde waarin het gedicht zich afspeelt.
- Verdeeldheid in het gedicht: er is vaak een scheiding in het gedicht, waarbij eerst één onderwerp wordt besproken en daarna een ander. De relatie tussen deze twee delen kan verrassend zijn.
- Laat de details spreken: in plaats van uit te leggen hoe een scène de dichter laat voelen, toont de haiku de details die die emotie oproepen. Als de aanblik van een lege winterlucht de dichter eenzaam maakte, kan het beschrijven van die lucht dezelfde emotie oproepen bij de lezer.
Het spelen met deze elementen is wat haiku tot zo'n veelzijdige en uitdagende dichtvorm maakt.
Haiku gedicht voorbeelden
In Nederland zijn er verschillende dichters die haiku schrijven, en de vorm heeft hier een bijzondere plek in de poëzie geschiedenis veroverd. J. van Tooren is bijvoorbeeld een van de bekende haiku-dichters in Nederland, en hij publiceerde meerdere werken die de haiku introduceren en ontwikkelen binnen het Nederlands taalgebied.
Ook W.J. van der Molen en Max Verhart hebben bijgedragen aan de haiku in Nederland, waarbij ze internationale bekendheid verwierven. Hun haiku’s zijn vaak te vinden in tijdschriften zoals Vuursteen, het belangrijkste platform voor haiku in Nederland en Vlaanderen.
Een bekend voorbeeld van een Nederlandse haiku is deze van J. van Tooren:
"De eerste sneeuwvlok
valt stil op het koude gras,
de lucht blauw en kil."
Dit gedicht toont de klassieke kenmerken van haiku: eenvoud, natuur, en een moment van stille observatie. Veel hedendaagse haiku-dichters experimenteren ook met nieuwe vormen, terwijl ze toch trouw blijven aan de traditionele Japanse haiku-conventies.
Aan de andere kant zijn epos gedichten gedetailleerd en lang, en perfect om grote verhalen te vertellen. Ze zijn het tegenovergestelde van limericks: lang, gedetailleerd en vaak verhalen over heldhaftige daden en mythologie. In de Nederlandse literatuur is Joost van den Vondel's Lucifer een bekend voorbeeld. Epische gedichten bevatten vaak rijke beschrijvingen, uitgebreide verhaallijnen en diepe thema's zoals goed en kwaad. Deze vorm vereist veel geduld en aandacht van de lezer, maar biedt een diepe duik in complexe onderwerpen en verhalende structuren.
Doe veel meer kennis op over dichtkunsten, neem bijles Nederlands aan huis via Superprof!
Hoe schrijf je een gedicht haiku
Nu is het jouw beurt. We hebben je de basis van haiku gegeven en enkele voorbeelden ter inspiratie. Probeer nu zelf een haiku te schrijven!
Voor inspiratie
- Maak een wandeling in de natuur: veel haiku's zijn geïnspireerd op de natuurlijke wereld, zoals bomen, stenen, bergen en bloemen. Ga voor een wandeling in een park of maak een tocht door het bos. Zoek een bergpad of een waterbron zoals een rivier, meer of strand op. Besteed tijd aan het observeren van de natuur om ideeën op te doen voor je gedicht. Kun je niet naar buiten? Bekijk dan natuurfoto’s of kunst in boeken of online. Kies een natuurtafereel of een object zoals een boom of bloem dat je inspireert.
- Focus op een seizoen of seizoensgebonden gebeurtenis: haiku’s kunnen ook gaan over de seizoenen, zoals de herfst, lente, winter of zomer. Je kunt je richten op een natuurlijk verschijnsel dat bij een bepaald seizoen hoort, zoals bloeiende kersenbloesems in de lente of ijspegels aan huizen in de winter. Seizoensgebonden haiku’s belichten vaak een specifiek detail van het seizoen, en noemen het seizoen in het gedicht.
- Kies een persoon of object als onderwerp: haiku’s hoeven niet altijd over de natuur te gaan. Je kunt ook een specifiek persoon of object als inspiratie nemen. Misschien wil je een grappige haiku over je hond schrijven, of een bedachtzame haiku over een speeltje uit je kindertijd.
Wil je een idee op een compacte manier uitdrukken? Probeer dan één van de verschillende soorten sonnetten. Sonnetten zijn veertienregelige gedichten die een vast metrum en een strak rijmschema volgen. Sonnetten richten zich vaak op één thema of emotie, zoals liefde, en eindigen meestal met een wending (volta) in het verhaal of de gedachtegang. In de Nederlandse literatuur hebben dichters zoals P.C. Hooft en Vondel bijgedragen aan de populariteit van deze vorm.
Lees voorbeelden van haiku regels
Om een beter gevoel te krijgen voor het genre, lees bekende haiku's die als goede voorbeelden worden beschouwd. Je kunt deze voorbeelden in boeken of online vinden. Haiku’s over de natuur en andere onderwerpen kunnen je helpen inspiratie op te doen.
Als je eenmaal inspiratie hebt, kun je beginnen met schrijven. Hier zijn enkele tips:
- Schrijf twee regels over iets moois in de natuur. Maak je nog geen zorgen over het tellen van de lettergrepen.
- Schrijf een derde regel die totaal onverwacht is en iets heel anders beschrijft dan de eerste twee regels.
- Bekijk de drie regels samen. Suggereren de combinatie van deze twee schijnbaar ongerelateerde delen verrassende verbanden? Levert het je interessante ideeën op?
- Herschrijf het gedicht, gebruikmakend van het 5-7-5 lettergrepen patroon en experimenteer met nieuwe ideeën of perspectieven.
- Eindig het gedicht met een intrigerende laatste regel. Een goede haiku laat de lezer met een gevoel van verwondering achter.
- Lees de haiku hardop voor en zorg ervoor dat de regels vloeiend samenkomen. Als iets ruw of haperend klinkt, probeer het dan opnieuw te herschrijven.
Nu ben je helemaal klaar om je eigen haiku te schrijven! Veel schrijfplezier!
Als je het leuk vindt om op te treden, kun je slam poetry leren, waarbij het publiek bepaalt wie de beste performance geeft. Het is een moderne, performance-georiënteerde vorm van poëzie die vaak in wedstrijden (slams) wordt gepresenteerd. Dichters dragen hun werk live voor, waarbij het publiek de winnaar bepaalt. Ze behandelen vaak maatschappelijke thema’s zoals racisme, feminisme, en persoonlijke ervaringen. De voordracht is hierbij net zo belangrijk als de tekst zelf; stem, tempo en lichaamstaal spelen een grote rol. Bekende slam-dichters gebruiken krachtige emoties en directe taal om het publiek te raken en te inspireren.
Vergeet niet, als je hulp nodig hebt bij het verbeteren van je schrijfvaardigheden, vind je bij Superprof altijd een geschikte docent. Of je nu een haiku wilt schrijven, een roman, of je essay vaardigheden wilt bijspijkeren voor een examen, je online poëzielessen worden aangepast aan jouw behoeften. Superprof heeft overal docenten, dus waar je ook woont, je vindt altijd de juiste voor jou!
Vond je dit artikel leuk? Laat een beoordeling achter!
Laden...
