Als de Netflix-serie The Queen’s Gambit bij jou een passie, of op z’n minst een interesse, voor schaken heeft aangewakkerd, wil je misschien wel wat interessante feiten achter het verhaal ontdekken.
Hieronder volgt een lijst van de top 5 Nederlandse grootmeesters:
- Anish Giri: geboren in 1994, Giri behaalde de grootmeestertitel in 2009 op 14-jarige leeftijd. Hij is vijfvoudig Nederlands kampioen en bereikte een maximale FIDE-rating van 2798 in oktober 2015.
- Jorden van Foreest: geboren in 1999, van Foreest werd grootmeester in 2016. Hij won het Tata Steel Masters-toernooi in 2021 en was Nederlands kampioen in 2016. Zijn hoogste FIDE-rating is 2715, behaald in mei 2022.
- Max Warmerdam: geboren in 2000, Warmerdam werd grootmeester in 2021. Hij domineerde het Nederlands Kampioenschap Schaken en bereikte een piekrating van 2671, waarmee hij de op één na hoogste Nederlandse schaker ter wereld werd.
- Erwin l'Ami: geboren in 1985, l'Ami behaalde de grootmeestertitel in 2005. Hij heeft Nederland vertegenwoordigd in verschillende internationale competities en is een vaste waarde in het Nederlandse schaaklandschap.
- Benjamin Bok: geboren in 1995, Bok werd grootmeester in 2014. Hij heeft deelgenomen aan diverse internationale toernooien en is een prominente speler in het Nederlandse schaak.
Schaakgrootmeester en voormalig wereldkampioen Garry Kasparov gaf advies voor de serie, net als de gerenommeerde Amerikaanse schaakcoach Bruce Pandolfini. Opmerkelijk genoeg was Pandolfini al 38 jaar eerder betrokken bij het boek waarop de serie is gebaseerd.
Om de geloofwaardigheid van de serie te vergroten, werd minstens één beroemde partij aangepast om aan te sluiten bij Beth’s groeiende schaakvaardigheden. Een andere partij, tussen de Amerikaanse grootmeester Patrick Wolff en de Oekraïense GM Vasyl Ivanchuk in 1993, vormde de basis voor het cruciale eindspel in de laatste aflevering.
Verschillende grootmeesters uitten kritiek op de serie. Ze vonden dat die de druk van competitie goed weergaf, maar merkten ook op dat sommige negatieve aspecten van competitief schaken, zeker voor vrouwelijke spelers, wat al te licht werden voorgesteld. Die kritiek is niet onterecht, aangezien de hoofdrolspeelster een vrouw is.
Anish Giri werd al op 14-jarige leeftijd grootmeester en is daarmee een van de jongste GM’s in de Nederlandse geschiedenis. Zijn hoogste FIDE-rating van 2798 bracht hem heel dicht bij de absolute wereldtop.
In bredere zin zorgde The Queen’s Gambit, mede dankzij de isolatie tijdens de pandemie, voor een wereldwijde heropleving van interesse in het spel. En hoewel de maatregelen inmiddels zijn versoepeld, lijkt die hernieuwde belangstelling nog steeds aan te houden.
Sommigen vergelijken het succes van de serie zelfs met de hype rond Bobby Fischer, die in 1956 wereldwijde aandacht trok met zijn “Game of the Century”. En jij? Was jouw schaakinteresse een bevlieging, of voelt het alsof het een levenslange passie kan worden?
Of je nu speelt voor de lol bij een lokale club, of jezelf ooit ziet als iemand over wie met bewondering wordt gesproken, net als de huidige topspelers, het kan geen kwaad om te weten hoe de grootmeesters hun weg naar de schaakelite hebben gevonden.
Wie zijn momenteel de beste schakers?
Soms is het jammer dat onze wereld zo sterk draait om competitie. In plaats van ons vanaf het begin te focussen op hoe we beter kunnen worden, in welke vaardigheid dan ook, maar vooral in competitieve disciplines met officiële titels, zijn we al bezig met de vraag hoeveel mensen we moeten verslaan om aan de top te komen.
Dat zie je bij sporten als vechtsporten, boksen en ’s werelds bekendste wielerevenement: de Tour de France. Door een combinatie van competitie en uithoudingsvermogen blijft er uiteindelijk één winnaar over.
Ook teamsporten passen in dat plaatje. Rugby, voetbal, basketbal... Zuid-Afrika staat bijvoorbeeld op nummer 1 in World Rugby, Bayern München voert de voetbalranglijst aan, en de Verenigde Staten domineren bij de Internationale Basketbalfederatie.
Het rangschikken van atleten, teams en bonden maakt het makkelijk om te zien wie er bovenaan staat, en hoeveel punten je moet scoren om de huidige nummer 1 van de troon te stoten.
Of je nou veel van schaken weet of niet, als je jezelf afvraagt: “Hoeveel grootmeesters moet ik verslaan?”, is het goed om te weten dat die vraag eigenlijk niet helemaal klopt.
Eenmaal verdiend, behoudt een schaker zijn of haar grootmeestertitel voor het leven, ook als die persoon stopt met competitief spelen. Alleen in uitzonderlijke gevallen, bijvoorbeeld bij misbruik van de FIDE-rating of bewezen valsspelen, kan de titel worden ingetrokken. De afgelopen vijf jaar is dat slechts drie keer gebeurd.
Wil je weten wie de huidige Wereldkampioen Schaken is, of wie de titels in rapid- en blitzschaak vasthoudt? Dat zijn wél terechte vragen. En het interessante is: dit jaar is het antwoord op al die vragen hetzelfde.
Maar terug naar die andere vraag: hoeveel grootmeesters zijn er eigenlijk? Het antwoord hangt ervan af of je alle grootmeesters meetelt, of alleen degenen die nog actief zijn.
Bekijk de cijfers én de details daarachter in ons bijbehorende artikel.
De beste vrouwelijke schakers
Zoals in de serie The Queen’s Gambit goed naar voren komt, betalen vrouwelijke schakers vaak een hoge prijs voor hun liefde voor het spel. Judit Polgár, algemeen beschouwd als de sterkste vrouwelijke schaker aller tijden, was daar altijd heel uitgesproken over.
Ze zei onomwonden dat de mannelijke spelers in de serie “te aardig” waren neergezet en vond dat het seksisme binnen de schaakwereld werd afgezwakt. Is zij een roepende in de woestijn, of juist de eerste stem van velen die zich laten horen?
Judit Polgar heeft als enige vrouw ooit de top 10 van de wereldranglijst bereikt en versloeg meerdere wereldkampioenen, waaronder Kasparov, Karpov en Anand.
Binnen de, toegegeven, nog altijd beperkte groep vrouwelijke grootmeesters vinden haar woorden zeker weerklank. Veel vrouwelijke GMs hebben niet alleen moeite met het bestaan van een apart kampioenschap, het Wereldkampioenschap Schaken voor Vrouwen, maar geven ook aan liever tegen mannelijke tegenstanders te spelen.
Terzijde: wie nog bewijs zoekt voor seksisme in het schaken, hoeft alleen terug te grijpen op uitspraken van Garry Kasparov en andere mannelijke topspelers, die in het verleden beweerden dat vrouwen simpelweg niet geschikt zouden zijn voor het spel. Dat debat is nog altijd niet van tafel.
Dat Judit Polgár deze ongelijkheid nog steeds raakt, ook al stopte ze in 2014 met competitief schaken, is begrijpelijk. Toen ze op haar zeventiende tegenover de toenmalige nummer één van de wereld stond, was ze geschokt én verontwaardigd toen bleek dat hij vermoedelijk valsspeelde tijdens een prestigieus toernooi als Linares.
Als je geïnteresseerd bent in de geschiedenis van het schaakspel, mag je zeker de “Kasparov touch-move controverse” en andere prestaties van vrouwelijke grootmeesters niet overslaan.
Welk land heeft de meeste grootmeester schaken?
Schaken wordt overal ter wereld gespeeld, maar sommige landen steken meer tijd en middelen in het opleiden van getalenteerde spelers met écht schaakvermogen. De internationale schaakfederatie FIDE heeft landen gerangschikt op basis van hun focus op het spel, maar daarbij is niet gekeken naar het aantal grootmeesters. Dat is begrijpelijk, want zoals eerder besproken kan die statistiek een vertekend beeld geven. Bovendien blijven andere sterke spelers buiten beeld, zoals International Masters, die slechts één niveau onder grootmeesters zitten.
Een andere manier om landen met sterke schaakculturen te vergelijken is door te kijken naar de gemiddelde Elo-rating. Het Elo-systeem is ontworpen om de relatieve speelsterkte van schakers uit te drukken in een cijfer. Die score beweegt voortdurend mee met winst en verlies. De winnaar van een partij krijgt punten van de verliezer, waardoor ratings dynamisch zijn en per partij kunnen verschillen.
Maar als die scores zo vaak veranderen, hoe betrouwbaar zijn ze dan als maatstaf voor de sterkte van een land? En dan is er nog een ander belangrijk aspect om over na te denken: de bevolkingsgrootte. De Verenigde Staten hebben bijvoorbeeld een grote bevolking, maar relatief weinig grootmeesters. India en China leveren een respectabel aantal grootmeesters af, maar afgezet tegen hun miljarden inwoners is dat aandeel verrassend laag.
Kijk je daarentegen naar Noorwegen, dan zie je dat het land met zijn 16 grootmeesters en slechts 5,4 miljoen inwoners opvallend goed scoort. Hun verhouding komt zelfs verrassend dicht in de buurt van die van China.
Er is dus wél een manier om te bepalen welke landen echt uitblinken in het voortbrengen van grootmeesters. En het mooie is: die methode is helemaal niet ingewikkeld. Waarom ga je niet zelf op zoek naar hoe het werkt?
Wie is de huidige beste schaker aller tijden?
Schaken lijkt in sommige opzichten meer op vechtsporten dan op teamsporten zoals voetbal of rugby. Er kunnen namelijk meerdere grootmeesters tegelijk actief zijn. Sterker nog, op dit moment zijn er honderden actieve schaakgrootmeesters, en als je álle grootmeesters meetelt, ligt dat aantal zelfs boven de duizend.
Dat roept vanzelf een interessante vraag op: als er zóveel grootmeesters zijn, wat is dan nog het nut van het behalen van die titel? En wie is de beste schaker aller tijden? Toch zijn er genoeg redenen om naar deze hoogste erkenning binnen het schaakspel te streven. Niet alleen kun je de titel achter je naam zetten, zoals artsen of advocaten dat doen, maar belangrijker is misschien nog wel de persoonlijke voldoening van het bereiken van het hoogste niveau binnen een van de meest complexe denksporten die er bestaan.
Wie vind jij de beste Nederlandse grootmeester ooit?
Laten we eens kijken wat ervoor nodig is om grootmeester te worden. Je moet een bepaalde Elo-rating behalen én drie zogenoemde normen halen. Dat zijn prestatie-eisen die laten zien dat je structureel op grootmeesterniveau speelt, bijvoorbeeld door in toernooien goed te presteren tegen andere grootmeesters uit verschillende landen.
Heb je aan al die voorwaarden voldaan, dan is de titel voor altijd van jou. Het maakt dan niet meer uit of je rating later stijgt of daalt, je behoudt je status als grootmeester.
Een titel die daarentegen wél elk jaar kan veranderen, is die van Wereldkampioen Schaken. Er is namelijk maar één persoon die zich zo mag noemen. Hetzelfde geldt voor de wereldtitels in rapid- en blitzschaak. Grootmeesters zijn dus zeker niet alledaags, maar wereldkampioenen zijn echt uniek.
Voor de schaakwereld, en ook voor ons als toeschouwers, is het bijzonder dat op dit moment één en dezelfde speler de hoogste Elo-rating heeft én alle drie wereldtitels in handen heeft.
Vond je dit artikel leuk? Laat een beoordeling achter!
Laden...
