De Netflix-serie The Queen’s Gambit heeft een belangstelling voor schaken aangewakkerd die zijn weerga niet kent sinds de opkomst van het Amerikaanse schaakwonder Bobby Fischer. In 1956 overrompelde hij de schaakwereld door op dertienjarige leeftijd de Game of the Century te winnen. Zijn tegenstander, Boris Spassky, was bijna drie keer zo oud.
Niet dat leeftijd op zichzelf veel uitmaakt in schaken, behalve dan voor de hoeveelheid ervaring die een speler heeft kunnen opbouwen.
De serie heeft zo’n grote impact gehad dat schaakkanalen op YouTube een enorme toename in kijkers zagen, en de toonaangevende website Chess.com bijna vijftig procent meer leden mocht verwelkomen gedurende de corona periode. Het is goed mogelijk dat de pandemie daar ook een rol in speelde, want wat moet je anders doen als je dagenlang thuiszit?
Ding Liren bleef tussen augustus 2017 en november 2018 maar liefst 100 klassieke partijen ongeslagen, een record dat pas later werd verbroken.
Toch lijkt schaken meer te zijn dan zomaar een lockdownhype. Van alle rages en uitdagingen die sociale media voortbrachten, van zuurdesembrood bakken tot TikTok-dansjes, is schaken misschien wel het meest intellectueel prikkelend én het meest blijvend. Wie verliefd raakt op het spel, of er zelfs maar door gefascineerd raakt, raakt die passie meestal niet meer kwijt.
Maar is het echt zo meeslepend, waardevol en duurzaam als de serie suggereert? Laten we enkele van de grootste schaakgrootmeesters ontmoeten om te ontdekken: wie is de beste schaker aller tijden?
Levon Aronian
In zijn thuisland Armenië staat hij bekend als de David Beckham van het schaken. Levon is een van de ongeveer 45 schaakgrootmeesters die het land heeft voortgebracht, en zonder twijfel de bekendste onder hen.
Zijn oudere zus maakte hem op negenjarige leeftijd vertrouwd met het spel. Al snel werd duidelijk dat hij over uitzonderlijk talent beschikte, en niet lang daarna begon hij te trainen onder begeleiding van coach en grootmeester Melikset Khachiyan. Elke twijfel over zijn potentieel verdween toen hij in 1994 zijn tegenstanders overklaste tijdens het Wereldjeugdkampioenschap schaken. Hij speelde toen pas drie jaar.
Op Superprof kun je trouwens ook de meest effectieve schaaklessen voor gevorderden vinden.
Levon bleef winnen. Zijn grootste doorbraak kwam toen hij het Armeense schaakkampioenschap won, waarmee hij ook de titel Wereldkampioen Junioren verdiende. Tijdens dat toernooi liet hij enkele van de meest gerespecteerde jonge spelers ver achter zich, waaronder Bu Xiangzhi, destijds de jongste grootmeester schaken ooit, en Surya Ganguly, die op zijn zestiende al Internationaal Meester was.
In 2004 maakte Levon zijn debuut op het FIDE Wereldkampioenschap Schaken, waar hij de toen dertienjarige Magnus Carlsen versloeg. Ook voor Magnus was het zijn eerste deelname aan een wereldkampioenschap.
Hoewel Levon in Armenië en in de internationale schaakwereld wordt gevierd, uitte hij zijn zorgen over de afnemende passie voor het spel en het gebrek aan steun voor schakers in zijn thuisland. De voortdurende spanningen tussen Armenië en Azerbeidzjan speelden daarnaast mee in zijn beslissing om zijn federatiebanden te verleggen naar de Amerikaanse Schaakbond.
Zijn huidige Elo-rating is 2747, met een hoogste score ooit van 2830.
Ian Nepomniachtchi
De jonge Ian leerde al op viereneenhalf jarige leeftijd schaken, onder begeleiding van maar liefst vier coaches, waaronder zijn oom. Zijn eerste trainer verhuisde speciaal naar Ians geboorteplaats Bryansk, in het zuidwesten van Rusland, en begeleidde hem tot zijn dertiende.
Zodra hij zich kwalificeerde, begon Ian mee te doen aan kampioenschappen. Zijn grootste prestatie als jeugdspeler was het driemaal winnen van het Europees Jeugdkampioenschap, voor het eerst nog vóór zijn tiende verjaardag.
Zijn derde titel behaalde hij in 2002, waarbij hij nipt won van niemand minder dan Magnus Carlsen, de huidige nummer één van de wereld. Die beslissingspartij gaf zijn carrière een flinke duw vooruit.
Over Carlsen komen we later nog te spreken.
Magnus Carlsen is de enige speler in de geschiedenis die tegelijkertijd wereldkampioen was in klassiek, rapid én blitz schaken.
Met die overwinning op zak zette Ian zijn opmars voort. In 2007 eindigde hij als tweede in zijn groep (FIDE Klasse C) tijdens het prestigieuze Tata Steel-toernooi. Zijn tweede grootmeesternorm behaalde hij op het Europees Individueel Kampioenschap, en zijn derde tijdens een toernooi in Rusland.
Niet zeker wat een norm precies inhoudt? Lees dan ons artikel Hoeveel grootmeesters zijn er in de wereld voor een heldere uitleg over het pad naar de grootmeestertitel.
Tijdens het Wereldkampioenschap Schaken 2021, gehouden in Dubai, verdedigde Magnus Carlsen met succes zijn titel tegen uitdager Ian Nepomniachtchi. De match bestond uit 11 partijen, waarbij Carlsen vier keer won en zeven keer remise speelde, resulterend in een eindstand van 7,5–3,5 in het voordeel van Carlsen.
Zijn huidige Elo-rating is 2757, wat tevens zijn hoogste FIDE-rating tot nu toe is.
Liren Ding
Ding Liren heeft voor het schaken in China gedaan wat Yao Ming betekende voor het basketbal, en zijn prestaties zijn minstens zo indrukwekkend. Sinds 2009 draagt hij de titel van grootmeester, die hij op zeventienjarige leeftijd behaalde. Daarmee vestigde hij zich al vroeg als een uitzonderlijk talent. Hij is bovendien de nummer 2 gerangschikte Chinese schaker aller tijden en won driemaal het Chinees kampioenschap.
Als eerste Chinese speler ooit nam hij deel aan het Kandidatentoernooi, en hij was ook de eerste uit zijn land die een Elo-rating van 2800 wist te overschrijden. Alsof dat nog niet indrukwekkend genoeg is, domineerde hij in 2016 de Blitz-ranglijst met een rating van 2875, waarmee hij de best gerangschikte Blitz-speler ter wereld werd.
Het is lastig te zeggen welke vorm van schaken zijn voorkeur heeft. Hij presteert sterk in Rapid, maar gezien zijn Blitz-resultaten doet hij daar zeker niet voor onder. En wat betreft klassiek schaken? Tussen augustus 2017 en november 2018 bleef Ding Liren maar liefst 100 partijen ongeslagen, met 29 overwinningen en 71 remises. Dat was destijds de langste ongeslagen reeks in de schaakgeschiedenis, totdat Magnus Carlsen dat record verbrak.
Zijn huidige Elo-rating is 2734, en zijn hoogste ooit behaalde rating staat op 2816.
Top tien afronden
Zoals je misschien hebt gemerkt, werken we ons langzaam een weg door de top vijf spelers met de hoogste FIDE-ratings. Hoe graag we ook de verhalen van alle grootmeesters zouden willen vertellen, de lijst is simpelweg te lang. Er zijn momenteel 735 actieve grootmeesters en ongeveer 1000 die inactief zijn.
Toch is het belangrijk om meer namen te kennen dan alleen de absolute top. Daarom zetten we hier nog enkele grootmeesters op een rij die tot de wereldtop behoren:
- Hikaru Nakamura
- Gukesh Dommaraju
- Arjun Erigaisi
- Nodirbek Abdusattorov
- R Praggnanandhaa
- Wei Yi
- Alireza Firouzja
Zoals je ziet, komt schaaktalent uit alle hoeken van de wereld. En iedere grootmeester, of het nu een wonderkind is of iemand die zich stap voor stap omhoog heeft gewerkt, heeft ontelbare uren gestoken in toernooien, voorbereiding en reizen om zijn plaats in de schaakwereld te verdienen.
Er is één ding dat we jammer vinden: op dit moment staat geen enkele vrouwelijke grootmeester in de top vijf van de FIDE-ranglijst, en ook niet in de top tien. Precies daarom hebben we een apart artikel gewijd aan vrouwelijke grootmeesters. Neem daar zeker eens een kijkje.
Fabiano Caruana
Lagereschoolkinderen in Brooklyn, New York, kunnen deelnemen aan allerlei naschoolse programma’s, van kunst tot sport, en daar valt ook schaken onder. Het was in zo’n programma dat de vijfjarige Fabiano ontdekte dat hij een bijzonder talent voor het spel had. Binnen enkele maanden nam hij deel aan zijn eerste toernooi, zonder aarzeling.
Vanaf dat moment was hij niet meer te stoppen. Hij reisde door de Verenigde Staten, Europa en Zuid-Amerika om deel te nemen aan toernooien en bouwde gestaag zijn Elo-rating op. Toen hij twaalf was, verhuisde zijn familie naar Madrid zodat hij zich volledig kon richten op een professionele schaakcarrière.
Drie jaar later volgde opnieuw een verhuizing, dit keer naar Boedapest, waar hij trainde onder grootmeester schaken Alexander Chernin. Nog eens drie jaar later vestigde hij zich in Lugano, Zwitserland, om te werken met de Belgische grootmeester Vladimir Chuchelov.
Hoewel hij op dat moment in Spanje woonde, koos hij ervoor om Italië te vertegenwoordigen in internationale competities. Hij bleef bij de Italiaanse schaakbond tot hij in 2014 terugkeerde naar de Verenigde Staten. Een jaar later sloot hij zich officieel aan bij de Amerikaanse schaakfederatie.
Wat Fabiano zo bijzonder maakt, is dat zijn ontwikkeling als schaker nooit vertraagde, ondanks de vele verhuizingen in zijn jeugd. Hij bleef toernooien winnen, waaronder het prestigieuze Dortmund Sparkassen Chess Meeting, dat hij zelfs drie keer achter elkaar op zijn naam schreef.
Stel je voor: als kind steeds weer volwassen grootmeesters verslaan, terwijl je intussen een nieuwe taal leert en je weg moet vinden in een onbekende stad.
Zijn huidige Elo-rating is 2776. Zijn hoogste ooit behaalde rating: 2844.
Magnus Carlsen
Noorwegen telt 16 schaakgrootmeesters en staat daarmee niet bepaald hoog op de lijst van landen met de meeste GMs. Toch is Magnus zonder enige twijfel de bekendste van allemaal. Sterker nog, hij is op dit moment de beste schaker ter wereld, met een FIDE-rating van 2837. Dus op de vraag wie is de beste schaker ter wereld kan zijn naam worden ingevuld.
Zijn hoogste rating ooit, 2882, is nog indrukwekkender. Die score is tot op vandaag de hoogste in de geschiedenis van het spel. Magnus is bovendien, na Garry Kasparov, degene die het langst bovenaan de wereldranglijst heeft gestaan. Hij is ook de jongste speler op die korte lijst van recordhouders.
In 2023 heeft hij de wereldtitel verloren aan Ding Liren. Hij brak wel het record van Ding Liren voor de langste ongeslagen reeks ooit, opnieuw een mijlpaal die zijn plaats in de geschiedenis onderstreept.
Zijn vader leerde hem schaken toen hij vijf jaar oud was. Hoewel hij als kind graag bezig was met uitdagende denkspellen, had hij aanvankelijk weinig interesse in schaken. Pas toen hij koste wat het kost zijn oudere zus wilde verslaan, raakte hij écht gemotiveerd.
Wie vind jij de meest indrukwekkende schaker van dit moment?
Magnus is grotendeels autodidact. Hij bracht uren door met het bestuderen van partijen uit schaakboeken, analyseerde zetten en experimenteerde met alternatieve strategieën om te begrijpen hoe een spel zich zou kunnen ontwikkelen.
Zijn fenomenale geheugen is een van zijn grootste troeven. Alles wat hij leest over openingen, tactieken, valstrikken en eindspelen blijft moeiteloos hangen, en dat maakt hem tot een van de meest gevreesde spelers in de geschiedenis van het spel.
Hoewel hij zelf zegt dat het middenspel zijn favoriete fase is, zijn het juist zijn positionele spel en zijn eindspel die het meest indruk maken. Je zou hem kunnen vergelijken met een panter die geduldig toekijkt, wacht op het juiste moment en dan genadeloos toeslaat.
Vond je dit artikel leuk? Laat een beoordeling achter!
Laden...
