Geef mij de controle over het geld van een natie, en het maakt me niet uit wie de wetten maakt.
Mayer Amschel Rothschild
Wanneer we geld uitgeven, denken we meestal niet na over waar het vandaan komt, behalve hoe het in onze portemonnee of op onze bankrekening terecht is gekomen. In feite geven we niet eens geld uit; we hebben alleen valuta tot onze beschikking. Het verschil is dat geld een vastgestelde waarde heeft en valuta, de munten en biljetten die we ruilen voor goederen, een toegewezen waarde heeft.
Een briefje van €10 is bijvoorbeeld alleen tien euro waard omdat iedereen het daarover eens is. Het stelt je in staat om voor €10 iets te kopen, maar het biljet zelf heeft geen waarde. Tegenwoordig zijn de meeste valuta in de wereld fiatvaluta. Dat betekent dat overheden ze uitgeven, maar dat de biljetten en munten niet ‘gekoppeld’ zijn aan iets van intrinsieke waarde.
Hoe dat zo gekomen is en hoe deze valuta’s de wereldeconomie vormgeven, is één deel van het verhaal van vandaag. We willen ook praten over twee van 's werelds meest waardevolle grondstoffen: olie en goud. Dit alles leidt ons naar een gesprek over petrodollars en petroyuan.
De eerste gebruikt dollars voor oliehandel, de tweede rekent af in Chinese yuan.
Een beetje zoals het pellen van een ui, komen we tot de kern van de wereldwijde energiemarkten door te kijken naar:
- Gebeurtenissen die de huidige economische standaarden hebben bepaald
- Waarom wereldwijde grondstoffenmarkten zo belangrijk zijn
- De twee landen die momenteel de wereldwijde economische standaard zetten
- Een vergelijking tussen petrodollars en petroyuan
De Wereldwijde Economie Inrichten
De wereldeconomie zoals die nu functioneert is nog maar zo’n 80 jaar oud. In 1944, tegen het einde van de Tweede Wereldoorlog, kwamen honderden afgevaardigden uit 44 geallieerde landen samen in de Verenigde Staten. Dat was het enige land dat niet verwoest was door oorlog of onder aanval stond, dus het was logisch dat iedereen daar bijeenkwam, hoe moeilijk reizen ook was.
We hebben de Bretton Woods-conferentie uitvoerig besproken in een gerelateerd artikel. Hier volstaat het om te zeggen dat de VS daar grote punten scoorde. Dankzij de oorlog en Bretton Woods bevinden de hoofdkwartieren van de Wereldbank en het Internationaal Monetair Fonds (IMF) zich in New York City. En de Amerikaanse dollar werd bij gebrek aan alternatieven de wereldwijde reservemunt.
De Amerikaanse vertegenwoordigers bij Bretton Woods stelden een systeem voor waarbij elke dollar gedekt zou zijn door goud, en ze stelden de waarde van de dollar vast op $35 per ounce goud. In theorie kon iedereen die dollars bezat, ze omwisselen voor goud. Na de oorlog richtten de VS en Europese mogendheden het zogenaamde London Gold Pool-systeem op om de goudprijs stabiel te houden. Deze overeenkomst hield minder dan 20 jaar stand.
In 1967 werden de West-Europese landen argwanend over de motieven van de VS. Gebeurtenissen zoals de Vietnamoorlog en de burgerrechtenbeweging veroorzaakten economische instabiliteit in de VS. Andere landen maakten zich zorgen dat hun dollars binnenkort waardeloos zouden zijn. Ze ondernamen een ‘run op goud’ die het London Gold Pool-systeem deed instorten.
Vier jaar later, in 1971, schafte de Amerikaanse president Nixon eenzijdig de goudstandaard af. Op dat moment werden alle valuta die aan de dollar waren gekoppeld fiatvaluta. Sindsdien vertrouwen landen op een zwevend wisselkoerssysteem om de waarde van hun munt te bepalen. Dat betekent dat de waarde van een munt afhangt van wat er op buitenlandse markten gebeurt.
De rol van de Oliemarkt in Wereldwijde Handel Structuren
Ondanks die zogenaamde Nixon-schok in 1971 bleef de dollar dominant in de wereldhandel en prijsstelling van grondstoffen. Dat kwam omdat elk land dollarreserves aanhield, en ook omdat iedereen gewend was geraakt aan handel in dollars. Wereldwijd spreekt men nog steeds over een ‘miljardendollarindustrie’, ook al heeft elk land zijn eigen munt.
Maar wereldwijd hebben landen reserves opgebouwd in hun eigen valuta. Dus waarom handelt niemand in euro’s, peso’s of rials? Gedeeltelijk omdat het te ingewikkeld zou zijn om de waarde van een grondstof aan elke munt afzonderlijk te koppelen. Stel je ook eens voor hoe lastig het zou zijn voor Saoedi-Arabië of Iran om bij te houden wie met welke munt olie wil kopen.
We zouden het gebruik van één enkele valuta kunnen doortrekken naar alle grondstoffenmarkten. Wereldwijd kopen landen graan en andere landbouwproducten, grondstoffen, edelmetalen en energie. Energie omvat alles van elektriciteit tot fossiele brandstoffen, waaronder kolen en aardolie. Deze handelstransacties zijn goed voor zo’n 3% van het wereldwijde bruto binnenlands product (bbp).
Hoe de Grondstoffenmarkt Ontstaat en Werkt
Voor 1947, het jaar waarin internationale handel werd gestandaardiseerd, spraken landen onderling af hoeveel een grondstof waard was en hoe ze die zouden betalen. De General Agreement on Tariffs and Trade (GATT) legde de basis voor internationale handel. GATT groeide in 1995 uit tot de Wereldhandelsorganisatie. Ondanks de timing maakte GATT geen deel uit van de Bretton Woods-overeenkomst.
Deze uniforme handelsstructuur creëerde de grondstoffenmarkten. Om dat te illustreren: we hoeven tegenwoordig niet meer naar de slager, bakker en groenteboer voor onze boodschappen. Grondstoffenmarkten werken volgens hetzelfde principe. En net zoals bij Tesco en Sainsbury’s bepalen grondstoffenmarkten de waarde van een product aan de hand van hoeveel ‘voorraad’ er is en hoeveel landen bereid zijn ervoor te betalen.
Voor markten wereldwijd was het makkelijk om op prijzen te speculeren toen de dollar de handel domineerde. Maar nu is er een nieuwe munt in opkomst, en die ondermijnt de suprematie van de dollar. Wat zou dat kunnen betekenen voor de wereldwijde energiemarkten?
De Twee Economisch Dominante Landen
De VS is al 80 jaar de sterkste economie ter wereld. En dat ondanks de Nixon-schok, meerdere oorlogen en diverse bankfaillissementen. De instorting van het Amerikaanse financiële systeem in 2008 destabiliseerde de wereldeconomie; sommige landen deden er jaren over om te herstellen. Als handelspartners in 1967 al argwanend waren, dan waren ze na al die gebeurtenissen ronduit wantrouwend geworden.
Twee factoren hielden de Amerikaanse economie overeind. Ten eerste is de Amerikaanse dollar de wereldwijde reservemunt. En ten tweede gebruiken landen doorgaans dollars voor internationale handel. In de energiemarkt heerste de petrodollar, dollars gebruikt voor olieverkoop, oppermachtig. Maar dat gold alleen tot voor kort.
Volgens sommige economen heeft China een economisch wonder verricht. De afgelopen 30 jaar heeft dit land geïnvesteerd in infrastructuur en onderwijs, en groeide het bbp gemiddeld met 6% per jaar. Dit recentelijk nog ontwikkelingsland heeft nu zelfs de historisch sterkste economie ter wereld ingehaald (in koopkrachtpariteit).
- Type economie
- Type valuta
- BBP (2025, IMF)
- Schuld-bbp-ratio (2025)
- Inflatie (2025)
Verenigde Staten
- Schuldgedreven economie
- Fiatvaluta
- $28.78 biljoen (geschat)
- ± 126% (geschat)
- ± 3.4% (jaar op jaar, juni 2025)
China
- Activa-gedekte economie
- Goudgedekte valuta (deels)
- $34.72 biljoen (geschat)
- ± 80% (geschat)
- ± 0.2% (CPI, juni 2025)
In 2013 lanceerde China de Shanghai International Energy Exchange (INE). Vijf jaar later introduceerde INE een termijncontract voor ruwe olie, af te rekenen in Chinese yuan. Maar zelfs in 2018 stonden weinig landen te springen om yuan aan te houden, dus leek het initiatief weinig toekomst te hebben.
De in Londen gevestigde Financial Times meldde in 2022 dat China een van de grootste goudkopers ter wereld was. Het duurde niet lang voordat duidelijk werd waarom. Enkele maanden geleden ontmoette de Chinese president Xi Jinping de Gulf Cooperation Council (GCC), de belangrijkste olie-exporteurs ter wereld, om handelsrelaties te versterken.
China is de grootste klant van de GCC; 25% van hun olie-export gaat naar China. Het is dus logisch om in een voor beide partijen geschikte valuta te handelen, zeker omdat China ook Saoedische infrastructuurprojecten zal uitvoeren via het Belt and Road Initiative (BRI). Door de yuan met goud te dekken, geeft China handelspartners de zekerheid dat de munt stabiel is en een gegarandeerde waarde heeft.
Sommigen zien deze nauwere samenwerking als een poging van China om de Amerikaanse dollar te ondermijnen, of ten minste de dominantie ervan uit te dagen. Maar elk land heeft het recht om eigen economische initiatieven te ontplooien. En bovendien is nergens bepaald dat de Amerikaanse dollar moet heersen. Er is ruimte genoeg in de wereldeconomie, en in de oliehandel, voor meer dan één valuta.
Petrodollars en Petroyuan
Natuurlijk kleeft er een groot nadeel aan dit voorstel. De petro dollar en de dollar als reservemunt hebben de Amerikaanse economie decennialang ondersteund. Het is moeilijk voor te stellen wat de wereldwijde gevolgen zouden zijn van de afnemende rol van de dollar. Maar het feit dat landen nu toegang hebben tot een andere sterke munt betekent niet dat de dollar ten dode is opgeschreven.
Het betekent alleen dat economieën nu een keuze hebben in welke valuta ze willen gebruiken voor handel. Deze verschuiving biedt ook de mogelijkheid om een stabiele, goudgedekte munt aan te houden. En als een land reden heeft om Amerikaanse sancties te vrezen, heeft het nog steeds toegang tot grondstoffenmarkten.
China’s Economische Filosofie: Vrijheid in Handelskeuze
Opvallend is dat China niemand voorschrijft met wie ze zaken mogen doen. Ook willen de Chinezen, als we de berichten mogen geloven, niemand vertellen hoe ze hun land moeten besturen. Sommige staatshoofden lijken zelfs verbaasd dat China zijn economische en diplomatieke macht niet gebruikt om ‘staten die uit de pas lopen’ in het gareel te brengen.
En China eist ook niet dat oliemarkten de dollar laten vallen ten gunste van de yuan. Alles wijst erop, ook de woorden van president Xi zelf, dat elk land vrij is om zijn eigen belangen na te streven. Voor landen die al lang worden genegeerd of bestraft door Westerse machten, moet zo’n boodschap als een verademing voelen. En wie zich afvraagt wat er mogelijk is buiten het beleid van de VS om, zal wellicht opgelucht zijn bij het vooruitzicht van een andere sterke economische partner.
Er is geen reden waarom de toekomst van de petro dollar somber moet zijn, althans niet vanwege China en de petroyuan. Maar als deze ontwikkelingen een fundamentele verschuiving in het internationale monetaire systeem inluiden, dan zouden we kunnen zeggen: het werd tijd.
Wat denk jij dat er gaat gebeuren met de petrodollar?
Vond je dit artikel leuk? Laat een beoordeling achter!
Laden...
