De enorme populariteit van de serie The Queen's Gambit op Netflix heeft het schaken in de internationale schijnwerpers gezet, beter dan welke film, boek, toernooi of speler ooit heeft gedaan.
Misschien heeft het iets te maken met het feit dat de hoofdrolspeelster een vrouw is; de schaakwereld telt immers weinig vrouwen tegenover grote aantallen aan mannelijke schakers.
Er slechts 37 vrouwelijke schakers zijn
Of er iets van waar is, doet niet ter zake. Het belangrijkste is dat, dankzij die serie, schaken een grote mensenmassa heeft bereikt.
Dus, als je online marktplaatsen afstruint naar de beste schaakset die je kunt kopen - of op je zolder en in kasten op zoek gaat naar die schaakset die je al sinds je kindertijd hebt, dan wil je weten hoe je moet spelen als je eenmaal hebt gevonden wat je zoekt.
De beste plaats om te beginnen is waarschijnlijk het leren over elk schaakstuk: wat het kan doen, hoeveel kracht het heeft en hoe het je spel kan beïnvloeden. Stop je schaakklok en lees verder terwijl Superprof je de kracht van elk schaakstuk uitlegt.
Een Kort Overzicht
Het schaakspel zoals wij dat kennen is slechts ongeveer zes eeuwen oud; het is afgeleid van een Chinees spel dat Xiangqi heette, wat letterlijk vertaald 'Olifantenspel' betekent.
Het stuk dat dit woord vertegenwoordigde, was een olifant. China nam het spel ergens in de 7e eeuw over, op basis van een nog ouder spel dat in India en Perzië werd gespeeld.
In essentie is schaken een spel van militaire strategie, ontworpen volgens de legers van die tijd. Als je het schaakspel door de bril van de geschiedenis bekijkt, is het volkomen logisch dat:
- Pionnen als eerste ten strijde trekken;
- De koningin zich vrijwel onbeperkt kan bewegen;
- De koning koste wat kost beschermd moet worden.
Dat zou kunnen helpen verklaren waarom de koningin, zodra een pion naar de achtste rij gaat, deze promoveert naar de 'rang' die de speler van de gepromoveerde pion wenst. Het spel wordt alleen beslist door de opties van de koning - patstelling of schaakmat.
Wist je dat gepromoveerde pionnen vaak koninginnen worden? Pionnen kunnen ook tot paarden, torens of lopers worden gepromoveerd, zoals de speler van de gepromoveerde pion beslist. Er kan echter maar één koning per speler zijn, dus een pion mag nooit tot koning worden gepromoveerd.
Schaken in historische termen helpt ook verklaren waarom de stukken de plaatsen innemen waar ze in de opstelling staan.
Hoeveel schaakstukken zijn er?
In totaal zijn er 32 schaakstukken aan het begin van een schaakpartij.
| Schaakstuk | Welke functie? | Plaats op het schaakbord |
| Torens | Vertegenwoordigen de muren van de vesting | Buitenkant van de opstelling |
| Paarden | Kunnen over hindernissen springen en lange afstanden afleggen | Hoeven niet zo dicht mogelijk bij de vorsten te staan |
| Lopers | Fungeren vermoedelijk als adviseurs | Moeten naast hun meesters staan |
| Koninginnen | Die in werkelijkheid in de strijd tegenover elkaar zouden staan | Staan tegenover elkaar in het midden van de opstelling |
| Koningen | Staan centraal, maar moeten beschermd worden | Staan in het midden van de opstelling naast de koninginnen |
| Pionnen | Eigenlijk de soldaten | Staan ter bescherming voor de andere stukken |
De Pion
Meestal als eerste in de strijd en meestal als vervangbaar beschouwd, speelt de pion niettemin een grote rol in de schaakstrategie van een speler.
Men kan bijvoorbeeld de voorkeur geven aan openingen waarin de pionnen van de koning twee velden naar voren gaan voor een confrontatie (bijvoorbeeld de Spaanse opening, Italiaanse opening) of de Siciliaanse verdediging oproepen.
Ondanks al hun potentiële kracht zijn pionnen de minst mobiele schaakstukken. Ze mogen maar één keer een dubbele zet doen, als ze hun openingspositie verlaten.
Daarna mogen ze alleen vooruit, één veld per keer, tenzij ze aanvallen. Daarna mogen ze diagonaal bewegen, maar nog steeds slechts één veld per keer.
Zelfs de koning heeft meer bewegingsvrijheid, want ook hij kan slechts één veld tegelijk bewegen. Toch kan hij in elke richting en op elk kleur veld komen...
Als zij een stuk van de tegenstander frontaal aanvallen, wordt hun voortgang geblokkeerd totdat dat stuk beweegt.
Dergelijke aanvallen zijn echter niet beperkt tot de pionnen van de tegenstander. Ze kunnen ook andere stukken aanvallen.
Pionnen krijgen, ondanks al hun nut, slechts één punt... tenzij ze het hele bord kunnen doorkruisen, waarna ze kunnen promoveren.
Natuurlijk moet je, voordat je pionnen als wegwerpartikelen afdoet, meer te weten komen over schaakstrategieën die al vroeg in het spel worden toegepast en die gebaseerd zijn op de pionnenpositie.
De Loper
Denk nog eens aan de adviseurs van een middeleeuwse koning. Ze hadden veel kennis en waren misschien heel bedreven in het uitstippelen van de strategie.
Als het echter op actie aankwam, lieten ze graag anderen het vuile werk opknappen. Hetzelfde kan gezegd worden van lopers. Lopers mogen alleen diagonaal bewegen, en ze moeten op hun kleur blijven.
Dat betekent dat de zwarte loper naast de koning alleen over donkere velden mag bewegen, terwijl de witte loper naast de koningin alleen over lichte velden over het bord mag bewegen.Ondanks deze beperkingen mag de loper zo ver reizen als hij wil.
Zoals de meeste andere stukken, kan de loper niet over stukken van zijn eigen kleur springen. Dat zou kunnen verklaren waarom de Spaanse opening het meest voorkomt.
Deze opening bevrijdt de witte loper en koningin zonder zwart hetzelfde voordeel te geven. Voor zijn relatief geringe macht in het spel, krijgt elke loper drie punten.
Het Paard
Dit is het enige schaakstuk dat het niet kan schelen of er iets voor hem staat. Het paard, met zijn ongewone bewegingspatroon, kan over elk ander stuk springen, wit of zwart.
Paarden bewegen twee velden naar voren of naar achteren en daarna een veld naar links of naar rechts, in wezen een L-vorm vormend.
Je mag echter ook eerst twee vakjes naar links of naar rechts, en dan een vakje naar voren of naar achteren. Ze zijn ongeëvenaard in het beheersen van het centrum van het bord.
In slechts twee zetten kan het paard van een van beide spelers de positie E4 innemen, een waardevol, strategisch veld dat de uitkomst van het spel kan helpen bepalen.
Desalniettemin worden paarden beschouwd als een minder belangrijk stuk; hun waarde is, net als die van de loper, beperkt tot drie punten.
De Toren
Hoe zou een middeleeuwse stad zonder muren zich verdedigen? Hoe zou het een schaakkoning vergaan zonder versterking van zijn buitenste stuk? Het antwoord op beide vragen is: niet goed.
Met de toren krijgen we serieuze macht! Hij beweegt horizontaal of verticaal over zoveel velden als je wilt, zolang zijn pad niet wordt geblokkeerd door een stuk van zijn eigen kleur.
Bovendien biedt het een geheime 'uitweg' voor een koning in moeilijkheden. De zet heet rokeren, waarbij de koning en toren (bijna) van plaats verwisselen. De rokade mag alleen plaatsvinden als:
Het is duidelijk dat rokeren maar één keer per spel kan gebeuren. Het is deze tactiek en de veelzijdigheid van de toren die hem zijn vijf punten waarde geeft.
De Koningin
Hier ligt de ware kracht van het schaakspel! De koningin heeft de meeste mobiliteit - ze kan bewegen als een toren of een loper, wat je strategie ook vraagt.
Het enige stuk dat ze niet kan imiteren is het paard; zijn zetten en krachten zijn uniek. Ze kan ook niet over andere stukken op het bord springen.
Toch is de koningin de macht achter de troon. Ze krijgt de volle negen punten en is of zou het doel van elke speler moeten zijn om te slaan.
Leuk weetje: vanwege de krachten van de koningin wordt het spel ook wel Mad Queen Chess genoemd. Het verklaart misschien ook waarom Netflix The Queen's Gambit als titel heeft gekozen, in tegenstelling tot The King's Gambit of Ruy López opening.
De Koning
Hoewel de koning het belangrijkste stuk is, is hij zeker niet het machtigste schaakstuk. Hij kan slechts één veld tegelijk bewegen - zij het in elke richting en hij wordt voortdurend bedreigd. Bovendien, als hij in gevaar is, moet een waarschuwing worden gegeven dat hij schaak staat.
Voetnoten
Het boek waarop The Queen's Gambit is gebaseerd werd gepubliceerd in 1983. Het verhaal speelt in de late jaren 1950/vroege jaren 1960 en beschrijft de prestaties van een vrouwelijke schaakster.
Dit verhaal vertoont een merkwaardige parallel met het parcours van Bobby Fischer in de schaakwereld. Hij werd bekend in de tijdsperiode waarin The Queen's Gambit zich afspeelt en won zijn allereerste grootmeestertoernooi toen hij nog maar 14 was... toevalligerwijs bijna net zo oud als Beth Harmon.
Een van de verhaallijnen is Beth's strijd met drugsmisbruik, dat ze gebruikt om haar geestelijke gezondheidsproblemen te maskeren of te dempen.
Bobby Fischer heeft nooit drugs of alcohol gebruikt (voor zover wij weten), maar worstelde het grootste deel van zijn volwassen leven met zijn geestelijke gezondheid.
Tenslotte heeft The Queen's Gambit hetzelfde effect als Bobby Fischer had nadat hij Boris Spassky in 1972 had verslagen.
Een nieuwe generatie liefhebbers van het spel bezondigt zich nu aan wat de New York Times 'een soortgelijke schaakmanie' noemt. Ben je ook zo'n liefhebber? Leer dan meer over schaken!
Vond je dit artikel leuk? Laat een beoordeling achter!
Laden...
