Laat hem die de toekomst wil beheersen, de handel beheersen.
Napoleon Bonaparte
Er gebeurde veel in 2015. Terroristische aanslagen in Frankrijk en overal in Europa gingen gepaard met golven van immigranten die hoopten op een beter leven. Een vlucht van Germanwings stortte neer, waarbij iedereen aan boord omkwam. In de VS escaleerden massa-schietpartijen en politiegeweld. En iedereen raakte geobsedeerd door wat de Amerikaanse presidentskandidaat ook maar te zeggen had.
2015 was inderdaad een druk jaar, dus het is ons vergeven als we een kleine economische verschuiving over het hoofd hebben gezien. Nadat Rusland het jaar ervoor de Krim had geannexeerd, legde de VS zware sancties op. Ze waren bedoeld om de Russische olieverkopen te ondermijnen, maar op de een of andere manier maakten de sancties nauwelijks indruk op de Russische economie. Dat komt omdat Rusland begon zijn olie te verkopen via het Chinese Cross-Border Interbank Payment System (CIPS).
Het is een Chinees platform voor grensoverschrijdende betalingen dat inspeelt op geopolitieke en economische verschuivingen.
CIPS is de rivaal van het dominante Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunication (S.W.I.F.T SC)-systeem, beter bekend als Swift. Beide systemen dienen hetzelfde doel: het uitvoeren van financiële transacties en het afwikkelen van betalingen tussen banken wereldwijd. Swift bestaat sinds 1973 en CIPS ging in 2015 online, blijkbaar precies op tijd voor Rusland om zijn olie te blijven verkopen.
De introductie van CIPS, destijds de stilste financiële gebeurtenis van het jaar, staat nu op het punt om de wereldeconomie te revolutioneren. Maar wordt het een goede revolutie of een slechte? Dat zijn de vragen die dit artikel wil beantwoorden. We bekijken:
- Hoe Swift en CIPS zijn ontstaan en waarin ze verschillen
- De opkomst van de petroyuan
- De invloed van CIPS en de petroyuan op de geopolitiek
- Wat CIPS en de petroyuan betekenen voor de wereldeconomie
Wereldwijde Betalingssystemen: CIPS en Swift
Voor we deze betaalsystemen uitleggen, moeten we nagaan hoe de huidige economische structuren zijn ontstaan. In 1944 kwamen afgevaardigden van 44 geallieerde landen bijeen in de Verenigde Staten om de toekomst van de wereldeconomie te plannen. De Bretton Woods-conferentie richtte onder andere de Wereldbank en het Internationaal Monetair Fonds (IMF) op. Ook werd de Amerikaanse dollar vastgesteld als wereldwijde reservemunt.
Je vindt meer details over Bretton Woods in ons bijbehorende artikel. Voor nu hoeven we alleen te weten dat landen begonnen met het aanhouden van Amerikaanse dollars om met andere naties te kunnen handelen. Wereldbanken verwerkten deze internationale financiële transacties via Telex, in wezen een telegraafsysteem dat berichten kon afdrukken. Telex was een openbaar netwerk en niet erg snel, maar de oprichting van Swift kwam voort uit andere zorgen.
De Oprichting van Swift
Tijdens de Bretton Woods-conferentie garandeerde de VS dat hun valuta een stabiele waarde zou behouden omdat die door goud werd gedekt. Theoretisch kon elk land dat dollars aanhield, deze omwisselen in goud tegen $35 per ounce. Maar in 1971 beëindigde de VS eenzijdig de inwisselbaarheid van de dollar voor goud. Deze beslissing veranderde elke valuta die aan de dollar was gekoppeld, en de dollar zelf, in een fiatvaluta.
In België maakte een Zweedse bankvicepresident zich zorgen dat een in de VS gevestigd privaat financieel entiteit het internationale financiële systeem zou domineren. De VS hadden al dominante posities in de Wereldbank en het IMF. De Amerikaanse president besloot om een wereldwijd afgesproken standaard te verwerpen zonder overleg met andere betrokken partijen. En nu gaf First National City Bank of New York aan dat zij binnenkort de wereld zouden aanvoeren in financiële technologie.
Carl Reuterskiöld haastte zich om een “berichtensysteem op te zetten dat de publieke aanbieders kon vervangen en het betalingsproces kon versnellen.” Hij werkte samen met multinationale IT-bedrijven om een wereldwijd dataverwerkingssysteem te bouwen. Al snel ontwikkelde Swift gemeenschappelijke standaarden voor financiën en regels voor aansprakelijkheid. In 1977 was het systeem volledig operationeel; het is sindsdien de standaard voor financiële transacties.
Als Swift er is, Waarom dan CIPS?
Het Swift-systeem krijgt veel kritiek. Het is traag, inefficiënt en kostbaar, ondanks recente innovaties. Bovendien vereisten updates van het Swift-systeem dat banken hun computersystemen zouden upgraden, wat banken in armere landen zich niet konden veroorloven. Maar slechts één wereldwijd financieel transactiesysteem hebben, roept ook ethische bezwaren op.
Na de aanslagen op de Twin Towers in New York ontwikkelde de VS een programma om terroristische financiering op te sporen. Hun onderzoeken brachten de financiële activiteiten van Swift-banken en de gegevens van klanten in gevaar. En toen Rusland in 2014 de Krim annexeerde, wilde het VK Rusland uitsluiten van het Swift-systeem. De leiders van Swift weigerden dat verzoek, omdat het inzetten van economische systemen als wapen een gevaarlijk precedent schept dat ethische vragen oproept.
Bovendien was het al lang tijd voor meer diversiteit in internationale handel. Dit idee leidde ertoe dat andere landen hun eigen financiële transactienetwerken gingen bouwen. India lanceerde het Structured Financial Messaging System (SFMS) in 2001. Rusland richtte in 2014 het System for Transfer of Financial Messages (SPFS) op als reactie op sancties.
Van de vier alternatieven voor Swift veroorzaakt het Chinese CIPS de meeste beroering. Dat komt omdat de Chinese economie krachtig genoeg is om bestaande handels- en economische conventies uit te dagen. Bijna 1300 banken in 103 landen zijn nu aangesloten op CIPS. En de bemiddeling door de Chinese president Xi Jinping in een oliedeal met Saoedi-Arabië bevestigt de petroyuan als een speler in het internationale monetaire systeem.
Chinese Munt en Oliehandel
Naast die deal onderhandelde president Xi ook over een vredesverdrag tussen Saoedi-Arabië en Iran, twee van 's werelds grootste olie-exporteurs. Daarmee verzekerde hij de Chinese toegang tot alle olie die het land nodig heeft. Deze deal is opmerkelijk omdat de Saoedische kroonprins Mohammed bin Salman ermee instemde om oliehandel in yuan te laten plaatsvinden.
Tot nu toe heerste de Amerikaanse dollar als de dominante valuta in elke vorm van internationale handel. Deze stap weg van lang bestaande handelspraktijken markeert een nieuw tijdperk in energiemarkten en -distributie. Het is niet de eerste keer; Rusland en China dreven in 2014 al oliehandel na de eerste economische sancties tegen Rusland. Maar deze deal is veruit het meest significant.
Systeem
- Swift
- CIPS
- SPFS
- SFMS
Land van oorsprong
- België / Internationaal
- China
- Rusland
- India
Jaar
- 1977
- 2015
- 2014
- 2001
De Yuan als Nieuwe Standaard voor Energiehandel
Vanaf ongeveer 2003 begon China grote hoeveelheden goud in te kopen. Destijds zei niemand daar veel over. Vandaag de dag staat de renminbi, een andere naam voor de Chinese yuan, op de plek waar de Amerikaanse dollar in de jaren veertig en vijftig stond. Gedekt door goud en economisch sterk vertegenwoordigt de Chinese munt in toenemende mate stabiliteit.
Op dit moment geniet de yuan niet van dezelfde circulatie als de Amerikaanse dollar. Grote markten vertrouwen de yuan of Chinese banken nog niet. Maar in het mondiale zuiden, waaronder het Midden-Oosten, profiteren steeds meer landen van het aanhouden van renminbi-reserves. En oliemarkten staan klaar om in andere valuta te handelen.
Betekent dit dat zowel de petrodollar als de petroyuan dienst zullen doen in de oliehandel? Voorlopig lijkt dat zo te zijn. Maar naarmate landen meer bilaterale handelsakkoorden sluiten, zullen ze die valuta gebruiken die voor hen het meest geschikt is. Niet alleen in de oliehandel, maar voor alle soorten grondstoffen en futures.
CIPS, de Petroyuan en de Wereldeconomie
Wereldmachten vertrouwen China misschien niet volledig, maar ze worden ook steeds wantrouwiger tegenover de VS. De afgelopen 25 jaar hebben de Amerikaanse leiders twijfelachtige beleids- en economische beslissingen genomen. De wereldwijde financiële crisis van 2008 is daar een goed voorbeeld van. Maar tot voor kort was er niets anders, geen munt en geen systeem, dat een alternatief bood.
In 2013 lanceerde China zijn Belt and Road Initiative (BRI). Sindsdien heeft het land infrastructuurprojecten gefinancierd en/of gebouwd in de Stille Oceaan, Azië en op het Afrikaanse continent. Het eerder genoemde wantrouwen blijkt uit beschuldigingen van ‘schuldval-diplomatie’, maar niemand lijkt bewijs daarvoor te hebben. En dus bouwt China, project voor project en handelsdeal voor handelsdeal, aan een reputatie als eerlijke bemiddelaar en betrouwbare economische partner.
Van Infrastructuur naar Financiële Macht
De infrastructuurprojecten van de BRI helpen onderontwikkelde en ontwikkelingslanden toegang te krijgen tot de wereldhandel. Dankzij die toegang kunnen deze landen nu deelnemen aan de wereldmarkt. De Wereldbank schat dat BRI-initiatieven de handel op termijn met meer dan vier procent kunnen laten groeien. Het Centre for Economics and Business Research in Londen voorspelt zelfs dat de BRI de wereldwijde bbp met zeven biljoen dollar kan laten stijgen.
Het opzetten van een financieel transactiesysteem is een logische uitvloeisel van de BRI-projecten. China heeft toegang tot Swift en beschikt over dollarreserves, maar veel BRI-ontvangende landen hebben daar lange tijd geen toegang toe gehad. Dankzij deze initiatieven hebben velen nu wel toegang tot zo’n systeem en de mogelijkheid om valutareserves op te bouwen.
Noch de BRI, noch CIPS of de petroyuan zijn bedoeld om bestaande systemen omver te werpen. De Chinese president Xi Jinping maakte zijn intenties duidelijk in zijn toespraak over het Global Civilization Initiative. Wederzijdse samenwerking, dialoog en inclusiviteit vormen de basis van de Chinese initiatieven. Ondanks alarmerende krantenkoppen wijzen alle beschikbare aanwijzingen die kant op.
Het is onrealistisch om te verwachten dat iets zo cruciaal als economische veiligheid een zwart-witkeuze is. De wereldwijde economische structuren bieden ruimte voor Swift, CIPS en andere transactiesystemen. De Amerikaanse dollar werd bij toeval de standaardvaluta, simpelweg omdat er destijds geen sterkere was. Niemand heeft ooit gezegd dat er maar één munt mag bestaan voor oliehandel.
Technologische vooruitgang biedt zelfs de mogelijkheid dat centrale banken hun valutareserves volledig laten varen. De meest innovatieve landen zijn al bezig met het ontwikkelen van digitale valuta’s; China test momenteel de digitale yuan. Blockchaintechnologie zou de financiële details van landen vertrouwelijk kunnen houden. Met zo’n gedecentraliseerd systeem zouden zelfs CIPS en Swift uiteindelijk overbodig kunnen worden.
Wat vind jij van China’s rol in de wereldhandel?
Vond je dit artikel leuk? Laat een beoordeling achter!
Laden...
