Als je denkt aan de grootste namen in het schaken, zoals Kasparov, Karpov, Ivanchuk of Demchenko, dan heb je waarschijnlijk al een vermoeden welk land de meeste grootmeesters voortbrengt, nog voordat je het hele artikel gelezen hebt.
Maar denk ook eens aan Carlsen, Hou en Fischer.
Ze komen allemaal uit verschillende landen. Twee van hen domineren momenteel de internationale schaakwereld, en één van hen veroorzaakte in zijn eentje een schaakmanie die zijn land tot op de dag van vandaag beïnvloedt.
Is het dan echt zo simpel om te zeggen dat het land van Kasparov en Karpov onbetwist bovenaan staat als het gaat om het aantal grootmeesters? Misschien wel. Als je weet waar je moet zoeken om de juiste statistieken te vinden, zou dit inderdaad een heel kort gesprek kunnen zijn. Maar dat zou weinig inzicht geven, en eerlijk gezegd ook niet erg boeiend zijn. En bovendien, waarom zou je die informatie zelf gaan opzoeken?
Superprof heeft de feiten, cijfers en anekdotes al voor je verzameld, zodat jouw zoektocht naar het land met de beste schaker ter wereld niet alleen leerzaam is, maar ook gewoon leuk om te volgen.
Beste schaker ter wereld: India
Schaakhistorici zijn het erover eens dat het spel zoals we het vandaag kennen zijn oorsprong vindt in een vergelijkbaar bordspel genaamd chaturanga. Dit spel verscheen voor het eerst tijdens het Gupta-rijk, dat regeerde in de 6e eeuw. De vermelding van chaturanga in de Bavishya Purana, een hindoetekst uit die periode, ondersteunt die bewering.
De huidige versie van schaken lijkt het meest op de vorm die zich ontwikkelde in het Europa van de renaissance, maar de variant die bekendstaat als ‘romantisch schaken’, populair in de 19e eeuw, legde de basis voor het moderne spel.
In India zijn tegenwoordig veel meer schaakspelers actief dan chaturanga-spelers, en de All India Chess Federation telt inmiddels een indrukwekkend aantal grootmeesters: 67, om precies te zijn.
Zelfs met een oppervlakkige interesse in schaken ken je waarschijnlijk Viswanathan Anand, India’s eerste grootmeester. Hij is vijfvoudig wereldkampioen en werd in 2007 uitgeroepen tot Undisputed World Champion. Al in 2006 werd hij de vierde beste schakers ter wereld die de grens van 2800 Elo overschreed.
Het zou onterecht zijn om Anand als verleden tijd te beschouwen. Hij speelt nog steeds op topniveau en won vorig jaar zelfs het Wereldkampioenschap Blitzschaak. Toch is er nog een andere Indiase schaker die momenteel volop in de belangstelling staat.
Humpy Koneru brak ooit het record van Judit Polgar als jongste vrouwelijke grootmeester. Ze werd bovendien de tweede vrouw in de geschiedenis, na Polgar, die een Elo-rating van boven de 2600 behaalde.
De prestaties van Koneru zijn inmiddels legendarisch. We bespraken ze eerder in ons artikel over vrouwelijke grootmeesters.
India heeft zijn allereerste grootmeester, Viswanathan Anand, voortgebracht in 1988. Hij werd later vijfvoudig wereldkampioen.
Beste schakers ter wereld: Verenigde Staten
Verschillende grootmeesters die oorspronkelijk uit andere landen komen, behaalden hun titel in hun geboorteland en verhuisden daarna naar de Verenigde Staten. Een van de bekendste voorbeelden is Susan Polgar.
Zij was de eerste vrouwelijke schaker die de grootmeestertitel behaalde volgens dezelfde criteria als haar mannelijke collega’s. Na het behalen van die titel emigreerde ze naar de VS en veranderde haar federatie-affiliatie van Hongarije naar de Verenigde Staten. Daarmee begon een nieuwe fase in haar schaakcarrière, waarin ze niet alleen bleef deelnemen aan toernooien, maar ook nieuwe successen boekte.
In 2003 werd ze bijvoorbeeld de eerste vrouw die werd uitgeroepen tot “Chess Grandmaster of the Year”, een prestatie die haar positie in de schaakwereld verder verstevigde. Niet veel later schreef ze opnieuw geschiedenis door als coach op te treden voor het volledig mannelijke schaakteam van Texas Tech, de Knight Raiders. Onder haar leiding won het team in 2010 een divisieoverwinning, gevolgd door twee opeenvolgende zeges in de President’s Cup. Daarmee werd Susan Polgar de eerste vrouw die een mannenteam naar een nationale schaaktitel leidde.
Wanneer schakers zoals zij verhuizen en van federatie wisselen, vertegenwoordigen ze in toernooien doorgaans hun nieuwe thuisland.
In het geval van de VS leidt dat tot een interessante vertekening in de cijfers. Het land telt momenteel 119 grootmeesters, wat het tot een van de vijf koplopers maakt. Maar als we uitsluitend kijken naar spelers die in de VS zijn opgegroeid, hun titel daar hebben behaald en vanaf het begin onder Amerikaanse vlag hebben gespeeld, dan blijft er een kleinere groep over van ongeveer 80.
Hoewel dat nog steeds een aanzienlijk aantal is, valt het in het niet bij landen zoals Duitsland. Van de 115 Duitse grootmeesters zijn er slechts 14 afkomstig uit het buitenland. Bovendien heeft Duitsland een diepgewortelde schaakcultuur en investeert het al decennialang in de ontwikkeling van nationaal talent. Daardoor heeft het land, in verhouding tot de bevolking en investering, meer grootmeesters voortgebracht dan de Verenigde Staten.
De vraag is of zulke nuance echt nodig is. Dat hangt af van het perspectief waarmee je naar deze cijfers kijkt. In landen waar schaken een integraal onderdeel vormt van de cultuur, worden grote middelen ingezet om jonge spelers op te leiden en voor te bereiden op een professionele loopbaan. In zulke contexten krijgt het behalen van een titel een bredere betekenis, niet alleen sportief, maar ook maatschappelijk en politiek.
Tegen die achtergrond roept het de vraag op of het eerlijk is dat een land aanspraak maakt op grootmeesters waarin het zelf nauwelijks heeft geïnvesteerd.
Beste schaker ter wereld: Oekraïne
Voor een land met een relatief kleine bevolking van ongeveer 41 miljoen inwoners heeft Oekraïne een opvallend groot aantal schaakgrootmeesters voortgebracht, namelijk 113.
Veel mensen vermoeden dat de invloed van de voormalige Sovjet-Unie hierin een grote rol speelt. Die gedachte lijkt niet ongegrond, zeker niet gezien de sportcultuur die zich in Oekraïne heeft ontwikkeld, waarin schaken een prominente plaats inneemt.
Ook in andere sporten zijn sporen van die traditie zichtbaar. De broers Vitali en Vladimir Klitschko behaalden meerdere wereldtitels in het zwaargewicht boksen voordat ze met pensioen gingen. De sterke prestaties van Oekraïne op de Olympische Spelen onderstrepen bovendien dat het land nog altijd gericht is op competitieve uitmuntendheid.
Binnen het schaken is Vasil Ivanchuk misschien wel het bekendste gezicht van die ambitie. Hij stond maar liefst drie keer op de tweede plaats van de FIDE-ranglijst. Hoewel hij nooit de beste schaker ter wereld werd, wist hij meerdere wereldkampioenen flink onder druk te zetten.
Onder hen bevond zich ook Magnus Carlsen, de huidige wereldkampioen, die Ivanchuk uiteindelijk tweemaal wist te verslaan.
Een andere Oekraïense schaker die het vermelden waard is, is Ruslan Ponomariov. Hij speelt minder opvallend en krijgt weinig aandacht in de media, maar zijn spel is zorgvuldig en berekenend. Zijn stijl is traag en beheerst, en zoals het gezegde luidt: langzaam maar gestaag wint de race.
Beste schakers ter wereld: Duitsland
Als we ervan uitgaan dat Oekraïne nog altijd voortbouwt op de Sovjetdiscipline in sport, valt dat idee misschien ook toe te passen op Duitsland – althans op het deel dat ooit onder Sovjetinvloed stond. Een goed voorbeeld hiervan is Rustem Dautov. Hij werd geboren in Ufa, in de voormalige Sovjet-Unie, en speelde schaak in Oost-Berlijn tijdens zijn militaire diensttijd daar.
Na de val van het Sovjetsysteem vestigde hij zich in Duitsland, waar hij sindsdien speelt voor de Duitse Schaakbond. Die bond onderging zelf een belangrijke transformatie, door de schaakorganisaties van Oost- en West-Duitsland samen te voegen tot één nationale federatie.
Een andere bekende naam binnen het Duitse schaken is Falko Bindrich. Hij werd op jonge leeftijd FIDE-meester, op zijn dertiende, en grootmeester een jaar later. Toch staat hij niet alleen bekend om zijn schaaktalent – dat hij zeker bezit – maar vooral om de controverse die hem jaren later achtervolgde.
Tijdens de eerste ronde van het kampioenschap van de Duitse Schaakbond vroeg Bindrich herhaaldelijk verlof om naar het toilet te gaan. Zijn tegenstander, de Russische grootmeester Pavel Tregubov, was na afloop van de partij zo geïrriteerd door zijn nederlaag dat hij weigerde Bindrich de hand te schudden, een gebaar dat in de schaakwereld als een teken van respect wordt gezien.
Rusland telt op dit moment 293 grootmeesters, het hoogste aantal wereldwijd volgens FIDE.
Tregubov diende ook een officiële klacht in bij de scheidsrechters over de frequentie van de toiletbezoeken. Enkele dagen later verliet Bindrich opnieuw vroeg in de partij het bord. Deze keer reageerde zijn tegenstander, Sebastian Siebrecht, een stuk minder mild. Hij riep de scheidsrechters erbij en vroeg hen om Bindrichs smartphone in beslag te nemen.
Siebrecht vermoedde dat Bindrich gebruikmaakte van schaakanalyse-software en tijdens zijn toiletbezoeken in het geheim de app raadpleegde. Toen Bindrich weigerde zijn telefoon af te geven, werd hij uit het toernooi gediskwalificeerd.
Hoewel nooit definitief is bewezen dat hij daadwerkelijk vals speelde, leidden de verdenkingen en zijn weigering om mee te werken ertoe dat de Duitse Schaakbond hem voor twee jaar schorste. Die schorsing werd later opgeheven na een beroepsprocedure.
Eervolle vermeldingen beste schakers ter wereld
Voor we interessante anekdotes delen over het land met de meeste grootmeesters, moeten we eerst een paar landen noemen die een steeds sterkere positie in de schaakwereld innemen:
- Servië: 69 schaakgrootmeesters
- China: 66 schaakgrootmeesters, waaronder de indrukwekkende Hou Yifan
- Hongarije: 64 grootmeesters
- Frankrijk: 58 grootmeesters
- Spanje: eveneens 58 grootmeesters
Deze landen maken de top tien compleet van landen met de meeste schaakgrootmeesters. Maar omdat schaken wereldwijd gespeeld wordt, zijn er nog veel meer landen met schaaktalent en veel meer grootmeesters.
Durf je te raden hoeveel grootmeesters er momenteel zijn?
Beste schaker ter wereld: Rusland
Rusland beslaat een enorm oppervlak, ongeveer 1,7 keer zo groot als de Verenigde Staten. Toch heeft het land minder dan de helft van de Amerikaanse bevolking, met zo’n 145 miljoen inwoners tegenover 326 miljoen in de VS.
En toch telt Rusland drie keer zoveel schaakgrootmeesters als de Verenigde Staten: 293 tegenover 119. Als je alleen kijkt naar schakers die daadwerkelijk in de VS zijn opgeleid, en dus schakers met een andere achtergrond niet meerekent, loopt dat verschil zelfs op tot bijna het viervoudige.
Daarmee kiezen we natuurlijk geen kant. Het is vooral bedoeld om te laten zien dat schaken weliswaar wereldwijd populair is, maar dat het in sommige landen veel dieper verankerd zit in de cultuur en traditie. Nergens wordt dat duidelijker dan wanneer je de cijfers van Amerikaanse en Russische spelers naast elkaar legt.
Welk land denk jij dat de komende tien jaar de meeste nieuwe grootmeesters zal voortbrengen?
Een van de meest invloedrijke schaakevenementen van vandaag, de Dortmund Sparkassen Chess Meeting, vindt zijn oorsprong in precies die culturele tegenstelling.
In 1972 stond de legendarische Bobby Fischer op het punt om het op te nemen tegen Boris Spassky, in wat later bekend zou worden als de “Match of the Century”. De voorlichter van Dortmund en de stadsmanager werkten destijds hard aan een voorstel om dat duel in hun stad te mogen organiseren.
Ze wilden het presenteren als het ultieme treffen tussen Oost en West, helemaal in lijn met de geopolitieke spanningen van dat moment. Hoewel het plan uiteindelijk niet doorging, bleef het idee om een prestigieus internationaal schaaktoernooi op te zetten wel bestaan. Tot op de dag van vandaag behoort Dortmund tot de meest toonaangevende schaakevenementen ter wereld.
En die rivaliteit tussen Oost en West? Die lijkt, helaas, op militair vlak weer op te laaien. Maar op het gebied van schaakcultuur bestaat er weinig twijfel over welk land het meest doordrenkt is van het spel. Zonder twijfel: Rusland.
Vond je dit artikel leuk? Laat een beoordeling achter!
Laden...
